Η ιστορία μιας φωτογραφίας

Η Εποποιΐα της 28ης Οκτωβρίου 1940 και του Ελληνοϊταλικού πολέμου στην προαιώνια Ελληνική Γη της Βορείας Ηπείρου έχει αφήσει, συν τοις άλλοις, και φωτογραφικά αποτυπώματα, τα οποία νίκησαν την φθορά του χρόνου και δείχνουν το μεγαλείο του Ελληνικού Έθνους και εκείνη την ιστορική περίοδο. Μία από τις πλέον διάσημες και χαρακτηριστικές φωτογραφίες που συνδέονται με την συγκεκριμένη εποχή είναι και αυτή που κοσμεί το συγκεκριμένο κείμενο. Πρόκειται για Ελληνίδες της Πίνδου, οι οποίες καθάριζαν τον δρόμο προσφέροντας και αυτές τα μέγιστα για να διευκολύνουν την κίνηση του Ελληνικού στρατού που μάχονταν υπέρ Βωμών και Εστιών. Η φωτογραφία αυτή «έπαιξε» και φέτος σε εφημερίδες και περιοδικά. Μάλιστα, στο περιοδικό «Άγνωστη Ελληνική Ιστορία», που διένειμε η εφημερίδα «Δημοκρατία», η λεζάντα που συνοδεύει τη φωτογραφία γράφει τα εξής: «Γυναίκες στην Βόρεια Ήπειρο εργαζόμενες για τη διάνοιξη δρόμου προς διάβαση του Ελληνικού στρατού». Η πραγματικότητα, όμως, είναι διαφορετική για το ποιόν των γυναικών και το μέρος στο οποίο τραβήχτηκε η συγκεκριμένη φωτογραφία.
Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη κοντά στην περιοχή της Κατάρας (πιθανότατα στην περιοχή «Κάμπος του Δεσπότη»), ενώ σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες είναι στην είσοδο του χωριού Κουτσούφλιανη (νυν Παναγία) το οποίο βρίσκεται στη διαδρομή Τρικάλων-Ιωαννίνων. Επομένως, οι εννιά γυναίκες που απεικονίζονται στη φωτογραφία ήσαν κάτοικοι της Κουτσούφλιανης, μέλη δηλαδή του Βλαχόφωνου Ελληνισμού. Όπως οι Πρόγονοί τους, στις 13 Μαΐου 1898, έγραψαν Ιστορία, με το Ολοκαύτωμα της Κουτσούφλιανης και την φυγή όλων των κατοίκων του χωριού περνώντας τα Ελληνικά σύνορα, μην αντέχοντας την παράδοση εκ νέου του χωριού τους στον τουρκικό ζυγό, έτσι και οι γυναίκες αυτές στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων προσφέροντας, από το δικό τους μετερίζι, το δικό τους λιθαράκι στο χτίσιμο της Εποποιΐας του 1940, όπου Λαός και Στρατός έδωσαν την δική τους απάντηση στην Ιταλική εισβολή. Ταυτόχρονα, έδωσαν ένα ακόμη σκληρό μάθημα στην ιταλική προπαγάνδα, η οποία νόμιζε ότι ο Βλαχόφωνος Ελληνισμός ήταν «ρευστής εθνικής συνείδησης» (όπως θα έλεγε και ο Τζέφρι-Γιωργάκης Παπανδρέου), διαψεύδοντας οικτρά τις όποιες ελπίδες τους.
Οι γυναίκες της Κουτσούφλιανης αποτελούν και αυτές ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της Ελληνικότητας των Βλάχων. Για να μην περάσουν στην λήθη, παρουσιάζουμε, ως ελάχιστο φόρο Τιμής σ’ αυτές τις γυναίκες, τα ονόματά τους. Από αριστερά προς τα δεξιά: Ζιώγα Μαρία του Συμεών (γένος του Κωνσταντίνου Αλεξίου, Κώτσιου αλ Αλέξη), Μαρέσα Κωνσταντινιά του Λάμπρου [γένος Δημητρίου Λιάτη (Τσόρβας)], Μουχίκα Ζωή του Δημητρίου, Πάκου Γιαννούλα του Ιωάννου, Ζαμπούρα Δήμητρα του Στεργίου [γένος Ιωάννου Παπανίκα (Πλούμης)], Παπανίκα Ευαγγελία του Γεωργίου (γένος Δημητρίου Κώττα), Μουχίκα Ελένη του Αδάμ [γένος Ιωάννου Αλεξίου (Γιάννη αλΒασίλη Αλέξη)], Γιάννα Αλεξίου του Γεωργίου (σύζυγος Κωνσταντίνου Στεργίου Λάππα), Μισιάκα Θεοδώρα του Γεωργίου [γένος Γεωργίου Ματζαβέλα (Αγάς)]. Κατ’ άλλους, η προτελευταία γυναίκα δεν είναι η Γιάννα Αλεξίου, αλλά η Ελένη Δημοτσαλή του Γεωργίου. Η τελευταία γυναίκα στο άκρο δεξιό της φωτογραφίας, η Μισιάκα Θεοδώρα του Γεωργίου, είναι η Γιαγιά του υπογράφοντος το κείμενο αυτό.
Αυτή, λοιπόν, είναι η αληθινή ιστορία μιας αρκετά γνωστής φωτογραφίας, για την οποία όμως ελάχιστα στοιχεία ήσαν γνωστά ως προς την ταυτότητα των πρωταγωνιστριών της. Ζήτω η 28η Οκτωβρίου 1940, Ζήτω οι Ατρόμητες Γυναίκες της Πίνδου!
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΙΣΙΑΚΑΣ