Trikala Day Καθημερινή Ηλεκτρονική Εφημερίδα των Τρικάλων
Ο Τάσος Αλιφέρης ήταν ο επαναστάτης δήμαρχος της Τήλου. Ήταν αυτός που άλλαξε την ιστορία του νησιού. Ήταν ο δήμαρχος που σπατάλησε το στεγαστικό του δάνειο στο πλοίο της γραμμής. Που τέλεσε τον πρώτο γάμο ομόφυλων ζευγαριών και ζούσε για τους ανθρώπους, όχι για την εξουσία.
Στο νησί της Τήλου ο Τάσος Αλιφέρης βρέθηκε στις αρχές του ’80 ως αγροτικός γιατρός. Και τελικά έμεινε εκεί μέχρι τον θάνατό του, τρεις δεκαετίες αργότερα. Μοίραζε τα φάρμακα στους ηλικιωμένους πόρτα-πόρτα με ένα παλιό παπάκι. Συμμετείχε σε κάθε έργο του νησιού όπως και οι υπόλοιποι εργάτες. Κατέβασε μόνος του έναν τραυματισμένο τουρίστα που έκανε πεζοπορία στο βουνό. Πάλεψε για να δημιουργηθεί λύκειο. Με αξιοπρέπεια και ανθρωπισμό διαχειρίστηκε τις πρώτες προσφυγικές ροές που εμφανίστηκαν στην Τήλο. Έδωσε χαρακτήρα στο νησί απαγορεύοντας το κυνήγι. Σπατάλησε το στεγαστικό του δάνειο στο πλοίο της γραμμής. Τέλεσε τον πρώτο γάμο ομόφυλων ζευγαριών.
Ο Τάσος Αλιφέρης στην Τήλο το ’83
Οι περιστάσεις ήταν που έφεραν τον Τάσο Αλιφέρη στην Τήλο το φθινόπωρο του ’83. Είναι η εποχή που ο Ανδρέας Παπανδρέου και το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ, έχουν ως στόχο τον εκδημοκρατισμό του κράτους. Την αναμόρφωση του οικογενειακού δικαίου, την ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας. Την αναδιανομή του εισοδήματος. Στη συνθηματολογία εκείνων των χρόνων κυριαρχεί μία ακόμα λέξη: η αποκέντρωση. Για πολλούς δεν ήταν παρά μια βολική έννοια, μια ευκολία από αυτές που οι πολιτικοί ξεστομίζουν μηχανικά στους λόγους τους. Για τον Τάσο Αλιφέρη, όμως, ήταν επιλογή και στάση ζωής.
Σήμερα, η αναμόρφωση του νησιού είναι καθολική. Ο βρετανικός Guardian έκανε ένα μεγάλο αφιέρωμα στην Τήλο για το καινοτόμο ερευνητικό έργο TILOS – Horizon 2020. Καθιστά το νησί ως το πρώτο ενεργειακά αυτόνομο στη Μεσόγειο (έργο για το οποίο απέσπασε δύο ευρωπαϊκά βραβεία βιώσιμης ενέργειας). Το δίκτυο BBC πραγματοποίησε εκτενές ρεπορτάζ για την υποδειγματική φιλοξενία των προσφύγων και την ομαλή ενσωμάτωσή τους στην τοπική κοινωνία.
Ο σπόρος για να ανθίσουν όλα αυτά, βέβαια, είχε πέσει δυο δεκαετίες νωρίτερα και συγκεκριμένα στα μέσα του ’90. Όταν ο νεαρός γιατρός του νησιού αναλάμβανε το δημαρχιακό αξίωμα.
Ο Τάσος Αλιφέρης και ο Ανδρέας Παπανδρέου
«Ήρθε το ’83, σαν αγροτικός γιατρός. Πήγε στον Ανδρέα Παπανδρέου και του είπε: «Αφού μιλάμε για αποκέντρωση στο πρόγραμμά μας, πρόεδρε, θα πρέπει να την κάνουμε πράξη»» λέει ο Σπύρος Αλιφέρης, γιος του Τάσου Αλιφέρη.
Ο Τάσος Αλιφέρης απέκτησε έναν γιο τον Σπύρο και περιγράφει τον πατέρα του. «Ήρθε το ’83, σαν αγροτικός γιατρός. Ήταν οργανωμένος στο ΠΑΣΟΚ και είχε επισκεφτεί τότε τον Ανδρέα Παπανδρέου, με τον οποίο είχε προσωπική σχέση. Μάλιστα του είπε «Αφού μιλάμε στο πρόγραμμά μας, για αποκέντρωση, πρόεδρε, θα πρέπει να την κάνουμε πράξη». Του ζήτησε λοιπόν να σταλεί στο πιο απομακρυσμένο μέρος, εκεί που δεν ήθελε να πάει κανένας άλλος. Για να γίνει ο ίδιος το παράδειγμα της αποκέντρωσης που ευαγγελιζόταν τότε το ΠΑΣΟΚ. Έτσι, βρέθηκε στην Τήλο».
«Η Τήλος τότε είχε λίγους κατοίκους, γύρω στους 250. Ήταν ένα τόπος που ερήμωνε, οι νέοι έφευγαν όπως-όπως, υποδομές δεν υπήρχαν. Η κεντρική αρτηρία που οδηγούσε στο Μεγάλο Χωριό ήταν ένας χωμάτινος δρόμος με ένα χαντάκι στη μέση. Έτσι και έπεφτε μέσα κανένα αυτοκίνητο, δεν υπήρχε σωτηρία.
Γενικά, επικρατούσαν πολύ σκληρές συνθήκες διαβίωσης. Δεν υπήρχαν συγκοινωνίες, ενώ όποτε έφευγε ο αγροτικός γιατρός περίμεναν πέντε, έξι, επτά μήνες για να έρθει ο επόμενος – αν ερχόταν. Μιλάμε για πρωτόγνωρα πράγματα. Ο πατέρας μου δέθηκε αμέσως με τον κόσμο. Μάλιστα, μετά το εξάμηνο που ολοκλήρωσε τη θητεία του ως αγροτικός, οι ντόπιοι φοβούμενοι μήπως φύγει και δεν γυρίσει ξανά, δεν τον άφηναν να πάει στη Ρόδο για να ορκιστεί. Τι κι αν τους υποσχόταν πως θα επιστρέψει, πως θα μείνει στο νησί, τίποτα. Έτσι έγινε ο πρώτος γιατρός που ορκίστηκε τηλεφωνικά, είχε το ένα χέρι στο Ευαγγέλιο και το άλλο στο ακουστικό».
«Ο πατέρας μου έλεγε στον κόσμο πως πρέπει να γίνει λύκειο στο νησί. Έγιναν καταλήψεις, κινητοποιήσεις, τα κατάφεραμε τελικά. Σήμερα, η Τήλος έχει από βρεφονηπιακό σταθμό μέχρι λύκειο και ένα σύνολο 80 παιδιών», σημειώνει ο Σπύρος Αλιφέρης.
Τηλεϊατρική από την Τήλο έκανε ο Τάσος Αλιφέρης
«Το ιατρείο του ήταν πάντα ανοιχτό, ανά πάσα ώρα και στιγμή. Σε μια εποχή που άλλα νησιά της άγονης γραμμής δεν είχαν ούτε τα βασικά, ο Τάσος έκανε τηλεϊατρική, συνεργαζομένος με πανεπιστήμια της Ιταλίας. Απίστευτες υπηρεσίες για την εποχή. Κι αυτό διότι ήταν της άποψης πως οι άνθρωποι των ακριτικών περιοχών δεν πρέπει να στερούνται καινοτόμων υπηρεσιών».
«Ήταν πάντοτε δραστήριος, οργανωμένος στο ΠΑΣΟΚ , συμμετείχε ενεργά στα κοινά, επικοινωνούσε τις ιδέες του και είχε έναν μοναδικό τρόπο να ξεσηκώνει τον κόσμο. Ας πούμε, κάποια στιγμή, όταν ανέλαβε δήμαρχος το ’95, η Τήλος δεν είχε λύκειο. Υπήρχε μόνο ένα παιδί. Ο πατέρας μου έλεγε στον κόσμο πως πρέπει να γίνει λύκειο στο νησί, καθώς πίστευε πως έτσι θα ζωντανέψει ξανά ο τόπος.
Έγιναν καταλήψεις, κινητοποιήσεις, τα καταφέραμε τελικά. Σήμερα η Τήλος έχει από βρεφονηπιακό σταθμό μέχρι λύκειο και ένα σύνολο 80 παιδιών. Μέχρι το 2000 είχε 15 ολόκληρα χρόνια να γίνει γάμος ή γέννηση στο νησί. Το 1991 η Τήλος είχε 270 κατοίκους, από τους οποίους το 70% ήταν άνω των 65 ετών. Το 2011 έφτασε τους 890 με μέσο όρο ηλικίας τα 45 χρόνια. Αυτή είναι η κληρονομιά του Τάσου».
Για να πραγματοποιηθεί αυτή η δημογραφική αύξηση, βέβαια, απαιτήθηκε ένα σχέδιο και συχνές ρήξεις. Μία από τις πιο πολυσυζητημένες ενέργειες του Τάσου Αλιφέρη ήταν η απαγόρευση του κυνηγιού στο νησί. Όπως εξηγεί ο Σπύρος, «Η Τήλος διαθέτει ένα πλούσιο οικοσύστημα, το οποίο όμως δεν είχε αξιοποιηθεί ποτέ σε τουριστικό επίπεδο. Για παράδειγμα, η Νίσυρος έχει το ηφαίστειο, η Ρόδος είναι νησιωτικό κέντρο, η Σύμη έχει τη γραφικότητα της χώρας.
Τάσος Αλιφέρης : Η απαγόρευση του κυνηγιού
Η Τήλος δεν είχε ποτέ συγκεκριμένο χαρακτήρα και το κακό είναι πως ισαπέχει από Ρόδο και Κω. Δεν είναι, δηλαδή, κοντά για να προσελκύσει κόσμο. Ο Τάσος Αλιφέρης το κατάλαβε από την πρώτη στιγμή αυτό. Θέλησε να προσδώσει έναν εναλλακτικό χαρακτήρα στον τόπο. Έτσι, προσπάθησε να πείσει τους κατοίκους να επενδύσουν στον οικολογικό τουρισμό.
Βέβαια, αν έλεγες στα μέσα του ’90 στην Τήλο για οικολογικό τουρισμό, δεν θα καταλάβαινε κανείς τίποτα. Εκείνα τα χρόνια η τουριστική περίοδος του νησιού ήταν ένα 20ήμερο όλο κι όλο, που έρχονταν κυνηγοί από όλη την Ελλάδα. Στην κυριολεξία ρήμαζαν τα πάντα. Ο Τάσος πίστευε πως αυτό πρέπει να σταματήσει και ότι τα οφέλη θα ήταν πολλαπλάσια αν επένδυαν στην οικολογία. Βέβαια, επικράτησε αναστάτωση στην αρχή, έγιναν συνελεύσεις, υπήρξαν αντιδράσεις. Ο κόσμος φοβόταν πως αν απαγορευτεί το κυνήγι θα καταστραφεί τουριστικά η Τήλος. Εν τέλει, τους έπεισε – είχε έναν μοναδικό τρόπο να σε κάνει να τον ακολουθείς.
Όλο το νησί στο πόδι
«Σιγά-σιγά, με προσεκτικά βήματα και σεβόμενοι το φυσικό περιβάλλον, ήρθε και η ανάπτυξη. Από 150 κλίνες που είχε η Τήλος, φτάσαμε με σταθερά βήματα στις 1.700» λέει ο Σπύρος Αλιφέρης
»Θυμάμαι δε το πρώτο καλοκαίρι, παιδάκι ήμουν τότε, είχε γίνει πόλεμος στο λιμάνι. Όλο το νησί στο πόδι για να μην ανοίξει η μπουκαπόρτα του πλοίου και βγουν οι κυνηγοί. Μέσα στο βαπόρι, πάλι χαλασμός, οι κυνηγοί με τις καραμπίνες πάλευαν να βγουν, χάος.
Τελικά τα καταφέραμε. Αργότερα ήρθαν και κάποια σχέδια νόμου για καθολική απαγόρευση του κυνηγιού. Ήταν μια δύσκολη απόφαση, αλλά -όπως αποδείχθηκε- σωτήρια για τον τόπο. Διότι έκτοτε η Τήλος απέκτησε χαρακτήρα. Μετά την απαγόρευση του κυνηγιού, καταφέραμε και αποτυπώσαμε 70 χιλιόμετρα περιπατητικά μονοπάτια πάνω στα βουνά. Δημιουργήσαμε οδηγούς, ενώ με τα χρόνια -λόγω της απαγόρευσης- αναπτύχθηκε ξανά το οικοσύστημα. Αποτέλεσμα το 2000 να μπει όλο το νησί στο δίκτυο Natura. Σήμερα μπορεί να συναντήσει κανείς στην Τήλο σπάνια είδη αετών, από τα τελευταία ζευγάρια στην Ευρώπη».
Η αγορά του πλοίου
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του νησιού, όμως, περέμενε η προσβασιμότητα. Για να φτάσεις στην Τήλο απαιτούνταν πολλές ώρες και μεγάλη ταλαιπωρία. Τι έκανε ο Τάσος Αλιφέρης; «Εξήγησε στους ντόπιους πως πρέπει να δημιουργήσουμε μια εταιρία λαϊκής βάσης με μεγαλομέτοχο όλο το νησί. Ώστε να αγοραστεί ένα καράβι, πράγμα που έγινε.
Πήραμε ένα καταμαράν, τύπου χόβερκραφτ με μπαλόνια, που πήγαινε Ρόδο σε μια ώρα. Έτσι αρχίσαμε να δελεάζουμε μεγάλα τουριστικά πρακτορεία του εξωτερικού. Εκεί που η τουριστική σεζόν ήταν ένας μήνας με το ζόρι, άρχισε να έρχεται κόσμος στο νησί από τα τέλη Απριλίου έως τα μέσα Οκτωβρίου. Σιγά-σιγά, με προσεκτικά βήματα και σεβόμενοι το φυσικό περιβάλλον, ήρθε και η ανάπτυξη. Από 150 κλίνες που είχε η Τήλος, φτάσαμε με σταθερά βήματα στις 1.700».
« Ο Τάσος Αλιφέρης είχε πάρει ένα στεγαστικό δάνειο για να αγοράσει μια κατοικία στο νησί, καθώς έμενε μια ζωή στο σπιτάκι του ιατρείου. Εν τέλει, δεν αξιώθηκε ποτέ να πάρει σπίτι. Καθώς όντως εκείνο το στεγαστικό δάνειο πήγε όλο για να διορθωθούν οι βλάβες του πλοίου.
Για τον πατέρα μου ήταν σημαντικότερο να υλοποιήσει το όραμά του για την Τήλο. Ήθελε να δει το νησί να προοδεύει, να μεγαλώνει. Δεν σταματούσε ποτέ να δουλεύει. Ξόδευε όλο τον ελεύθερο χρόνο του στα πιο απλά πράγματα. Πήγαινε κότες στις κορυφές για να ‘χουν να φάνε οι αετοί. Κάποια στιγμή, λόγω της ανάπτυξης στο νησί, κάποιοι κάτοικοι παράτησαν τα γαϊδούρια τους – πήγε και τα πήρε και τα περιποιούνταν ο ίδιος.
Τα τάιζε, τα φρόντιζε, μαζί του και εγώ. «Κι αυτά κομμάτι του νησιού είναι, δεν μπορούμε να τα αφήσουμε έτσι», μου ‘λεγε. Επίσης, όταν αυξήθηκε ο τουρισμός δεν ήθελε να χαλάμε λεφτά σε διαφημίσεις, φυλλάδια και τέτοια πράγματα. Πίστευε πως η καλύτερη διαφήμιση είναι από στόμα σε στόμα. Προτιμούσε να βάλει καύσιμα στο πλοίο για ένα δρομολόγιο παραπάνω ή να φτιάξει το λεωφορείο, απ’ το να ξοδέψει χρήματα σε τέτοιου τύπου επικοινωνία».
Ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών
Η Τήλος βρέθηκε για τα καλά στο επίκεντρο της εγχώριας ειδησεογραφίας το καλοκαίρι του 2008 – ήταν η εποχή που ο Τάσος Αλιφέρης προχωρά σε μια εξόχως προοδευτική κίνηση. Στη σύναψη πολιτικού γάμου μεταξύ δύο ομόφυλων ζευγαριών, εκμεταλλευόμενος την απουσία διευκρίνισης του φύλου των μελλονύμφων στον Αστικό Κώδικα για έναν πολιτικό γάμο.
Μια κίνηση που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων, με τον τότε υπουργό Δικαιοσύνης, Σωτήρη Χατζηγάκη, να χαρακτηρίζει τους γάμους ανυπόστατους. Προβαίνοντας στην ακύρωσή τους, σε συνεργασία με τους εισαγγελείς Πλημμελειοδικών Ρόδου και Αρείου Πάγου.
«Με πήρε αναστατωμένος τηλέφωνο το βράδυ», λέει σήμερα ο Σπύρος. «Είχε εκνευριστεί διότι υπήρχε μια τάση εκμετάλλευσης από κάποιους άλλους δήμους προς ομόφυλα ζευγάρια που ήθελαν συνάψουν πολιτικό γάμο. Τους έλεγαν «Nαι, ελάτε θα το κάνουμε». Κι ενώ εκείνοι οργανώνονταν, στο τέλος έκαναν πίσω με θλιβερές δικαιολογίες. «Σπύρο, θα το κάνουμε εμείς εδώ, στο νησί. Είσαι μέσα;», με ρώτησε. Απάντησα ναι χωρίς καν να το σκεφτώ.
Λίγες μέρες αργότερα το ανακοίνωσε και έγινε ο κακός χαμός. Είχε κλείσει το τηλέφωνό του για να μην τον παίρνουν και τον πιέζουν – ήταν αποφασισμένος να το κάνει. Θυμάμαι, πήρε κάποια στιγμή εμένα ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, κ. Γ. Σανιδάς, για να τον βρει.
Οι απειλές και η ανυπακοή
Του τον έδωσα και απειλούσε θεούς και δαίμονες, του ‘λεγε πως αυτό που κάνει είναι παράβαση καθήκοντος και θα τον παύσει από δήμαρχο. Ο πατέρας μου δεν λογάριαζε τίποτα. «Βρες μου έναν νόμο να το απαγορεύει και δεν θα το κάνω», του απαντούσε. Στο μεταξύ, τα δελτία ειδήσεων είχαν πάρει φωτιά, όλοι περίμεναν να δουν τι θα συμβεί.
Δημοσιογράφοι έρχονταν όπως-όπως για να καλύψουν το γεγονός, με ελικόπτερα, πλοία. Ο πατέρας μου, για να αποφύγει όλη αυτήν τη βαβούρα, αποφάσισε να υπογραφεί η διοικητική πράξη στις επτά η ώρα. Μας έστειλε για καραούλι στις πόρτες του δημαρχείου από τις έξι. Ήρθαν τα δύο ζευγάρια -δυο άνδρες, δυο γυναίκες- κι εμείς οι υπόλοιποι ήμασταν μάρτυρες.
Ήταν εξόχως συγκινητική στιγμή. Ο πατέρας μου, θυμάμαι, είπε λίγα λόγια, σαν άδειασμα ψυχής. «Απαιτούμε να είστε ευτυχισμένοι», ψέλλισε κάποια στιγμή. Βέβαια, κάποιοι δεν του συγχώρεσαν ποτέ αυτήν την κίνηση. Έφτασαν στο σημείο να λένε πως τον καταράστηκε ο μητροπολίτης, για αυτό έπαθε καρκίνο στη γλώσσα. Απίθανα πράγματα. Πολεμήθηκε έντονα σε όλη του τη ζωή, σε κάθε του βήμα. Ακόμα και από τον χώρο που προερχόταν, το ΠΑΣΟΚ».
Δεν ενδιαφέρθηκε για τις επόμενες εκλογές αλλά για τις επόμενες γενιές
«Μέχρι να έρθει ο Τάσος στο νησί, αισθανόμασταν μειονεκτικά, σαν τα παιδιά ενός κατώτερου θεού. Αποκομμένοι από τις εξελίξεις, ξεχασμένοι. Αυτός ο άνθρωπος μας έκανε να δούμε το νησί μέσα από τα δικά του μάτια. να το αγαπήσουμε ξανά, να διεκδικήσουμε καλύτερες μέρες. Η κληρονομιά του είναι ανεκτίμητη» λέει η Μαρία Καμμά νυν δήμαρχος του νησιού.
Ο Τάσος Αλιφέρης απεβίωσε στις 5 Μαρτίου του 2012, σε ηλικία 61 ετών. Έζησε με αξιοπρέπεια σε μια εποχή ανοικονόμητων υποσχέσεων, πολιτικού κυνισμού, τηλεοπτικής φλυαρίας και κοστουμαρισμένων τενεκέδων που λαφυραγωγούν αναιδώς τη δημόσια ζωή – εκείνος επέλεξε να απομονωθεί στο νησί του και να κυνηγήσει μια ουτοπία. Έχασε, κέρδισε; Το μέλλον θα το δείξει. Το σίγουρο είναι πως ανήκε σε εκείνους τους πολιτικούς άνδρες που δεν ενδιαφέρονται για τις επόμενες εκλογές, αλλά για τις επόμενες γενιές.
