«Όλοι είναι εν δυνάμει ποιητές…»

Συνέντευξη με την ποιήτρια Βασιλική Β. Παππά Επιμέλεια: Εβίτα Κασαγιάννη

Το δίγλωσσο έργο της λογοτέχνιδας-ποιήτριας Βασιλικής Παππά «Αντίσταση στο ετοιμόρροπον» στα ελληνικά και στα γαλλικά με ενθουσίασε όχι μόνο λόγω της αγάπης που τρέφω για τη γαλλική γλώσσα, αλλά κυρίως για τους βιωματικούς του στίχους και τη δύναμη ψυχής που αυτοί υποδηλώνουν για τη δημιουργό του. Οι σπουδές της, τα προσόντα και η καριέρα της ασυναγώνιστα και πολυσυζητημένα, ωστόσο μέσα από τη νέα ποιητική της συλλογή, η Βασιλική Παππά μας συστήνει σε μια πιο ευαίσθητη πλευρά του εαυτού της. Ο βιωματικός χαρακτήρας των ποιημάτων καθώς και τα έντονα συναισθήματα που εκφράζουν είναι για μένα αυτά που καθιστούν την παρούσα ποιητική συλλογή ξεχωριστή, καθώς και μια συλλογή- σταθμό στην ποιητική της πορεία. Μελετώντας τα ποιήματά της συλλογής μού γεννήθηκαν πολλές απορίες και σκέψεις που επιθυμούσα να εκφράσω στην κυρία Παππά, η οποία αποτελεί για μένα ένα είδος πνευματικού καθοδηγητή. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε και αφορμή γι αυτή την συνέντευξη…

Ε.Κ. : Η τιτλοφόρηση των ποιημάτων σας είναι σπάνια. Υπάρχει κάποιος λόγος που συμβαίνει αυτό;

Β.Π.: Δεν θα το έλεγα… Απλά έτυχε στη συγκεκριμένη συλλογή αν και θεωρώ ότι είναι προτιμότερο ο κάθε αναγνώστης να βάζει τον τίτλο και να δίνει την ερμηνεία που θέλει…

Ε.Κ.: Ως μια νέα ποιήτρια συχνά με απασχολούν τα βασικά γνωρίσματα που καθιστούν την ποίηση ένα ιδιαίτερο λογοτεχνικό είδος. Αναφορικά, λοιπόν, με τη δομή των ποιημάτων σας, ποιοι είναι οι λόγοι που επιλέγετε τον μικροπερίοδο λόγο, καθώς και τον ελεύθερο στίχο;

Β.Π.: Δεν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερο λόγος απλά πιστεύω ότι μέσα από την αφαίρεση βρίσκεται η ουσία – κι όχι μόνο στην ποίηση. Όσο για τον ελεύθερο στίχο, πλέον είναι κάτι το σύνηθες αφού ο ομοιοκατάληκτος στίχος αποτελεί παρωχημένο και υπό εξαφάνιση είδος.

Ε.Κ.: Σε ένα ποίημά σας παραλληλίζετε τον εαυτό σας με διαβάτη που αναζητά το πλήρωμα. Ποιο είναι το ιδανικό “πλήρωμα” στη ζωή;

Β.Π.: Όταν ο άνθρωπος δεν εφησυχάζει και δεν επαναπαύεται στις δάφνες του. Ο άνθρωπος που πάντα “χτίζει” κάτι καινούριο. Ο άνθρωπος που έχει απελευθερωθεί από κάθε καταναγκασμό και κοινωνική δουλεία, οικονομική, πολιτική, θρησκευτική απελευθέρωση που οδηγεί στην πολυπόθητη ελευθερία. Αυτό φυσικά δεν έγινε και δεν γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη αλλά μετά από μια καταβύθιση στα βάθη της ύπαρξης για την ανακάλυψη του εαυτού, προσπάθεια σύνδεσης με το Δημιουργό Θεό και επιστροφή στη φύση που είναι και η αφετηρία μας. Όλοι μέσα μας κρύβουμε την εικόνα του Θεού. Στο χέρι μας είναι να στραφούμε προς τα έσω και να ανακαλύψουμε τον αληθινό εαυτό μας. Μετά από αρκετά χρόνια ενδοσκόπησης και αυτοψυχανάλυσης θέλω να πιστεύω ότι βρίσκομαι σε καλό δρόμο!

Ε.Κ.: Η συντροφικότητα, η αγάπη κι ο έρωτας εμφανίζονται διάχυτα στα ποιήματά σας. Πόσο σημαντική είναι η ύπαρξη ενός “συντρόφου” στη ζωή των ανθρώπων; Πιστεύετε ότι ένας άνθρωπος που δεν έχει βιώσει την απώλεια και τη μοναξιά θα μπορούσε να γίνει ποιητής;

Β.Π.: Ο έρωτας, η αγάπη και η συντροφικότητα ασκούν καταλυτική επιρροή επάνω μας. Μακάριοι όσοι έχουν “συναντήσει” το alter ego τους στη ζωή. Είναι πολύ σημαντικό να έχεις δίπλα σου έναν άνθρωπο που κατανοεί τις ανάγκες σου πριν καν τις εξωτερικεύσεις. Όσο για την απώλεια που με ρωτάτε, έχω να πω ότι όλοι οι άνθρωποι έχουμε εμπειρίες και αντίληψη για κάτι που αγαπάμε οπότε όλοι είναι εν δυνάμει ποιητές αφού μπορούν να μεταδώσουν μια νέα εμπειρία.

Ε.Κ.: Μεγάλο μέρος των ποιημάτων της συλλογής σας (π.χ. “Κύριε, ανέκραξα…” αφορά πολιτικές αναζητήσεις και πολιτικά θέματα. Τα περισσότερα μάλιστα θα τολμούσα να τα χαρακτηρίσω και προφητικά. Πώς μπορεί ένας ποιητής να συμβάλλει στην πολιτική ζωή της χώρας του;

Β.Π.: Σε εποχές κρίσεων όπως η σημερινή ο ποιητής δεν μπορεί να παραμένει αμέτοχος και αδιάφορος. Οφείλει να υψώνεται πάνω από αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα και πάθη. Ιδιαίτερα σε εποχές όπως αυτή που βιώνουμε στις μέρες μας οι δημιουργοί πρέπει να γίνονται οδηγοί συνειδήσεων, κήρυκες της Ηθικής. Να στιγματίζουν κάθε ακρότητα από όπου κι αν προέρχεται. Να απευθύνονται στη λογική και στη συνείδηση των ανθρώπων και να αποβλέπουν στην ανύψωση του ψυχικού επιπέδου τους. Συμφωνώ απόλυτα με τη ρήση του Ν. Καζαντζάκη που λέει: “Πώς είναι δυνατόν, ένας αληθινός δημιουργός να μη ζει και να μη διατυπώνει την εποχή του; πώς είναι δυνατόν όλες οι ανάγκες, οι λαχτάρες και τα προαισθήματά μας να μη συγκλίνουν και να μη συγκεντρώνονται, συνειδητά και ασύνειδα, μέσα στην καρδιά και το νου ενός ζωντανού ανθρώπου, του δημιουργού; Ο αληθινός άνθρωπος και πάνω απ’ όλους ο δημιουργός είναι πάντα ο πιο ευαίσθητος κι ο πιο υπεύθυνος σεισμογράφος του καιρού του”. Ένας ποιητής, όταν ζει σε μια χώρα, σε μια εποχή όπου διαπράττονται αδικίες, εγκλήματα ή παραβιάζονται ατομικές ελευθερίες δεν μπορεί να μένει ασυγκίνητος από όσα συμβαίνουν δίπλα του και να γράφει μόνο για τον έρωτα ή τη φύση. Οι ποιητές καλό είναι να ακολουθούν τη συμβουλή του αισθητικού Σούμπερτ “Να είσθε ελεύθεροι σαν τα χελιδόνια”. Ο ποιητής επομένως, μπορεί να συμβάλλει στην πολιτική ζωή χτυπώντας τα κακώς κείμενα αλλά χωρίς να είναι δεμένος στο άρμα καμιάς σκοπιμότητας.

Ε.Κ.: Ο θάνατος και η μοναξιά εμφανίζονται συχνά στα ποιήματα ετούτης της συλλογής. Υπήρξαν περίοδοι για εσάς που η ποίηση λειτούργησε ψυχοθεραπευτικά; Ποιοι πιστεύετε ότι είναι οι λόγοι που η ποίηση αποτελεί διαχρονικά “καταφύγιο” για τον ανθρώπινο νου;

Β.Π.: Πράγματι, έτσι είναι… Έχω μνήμη θανάτου από πολύ μικρή ηλικία. Ίσως δεν είναι και τόσο τυχαίο που βρέθηκα να σπουδάζω και να μελετώ την επιστήμη της Θεολογίας. Όσο για τη μοναξιά που λέτε πάντα με προβλημάτιζε η αλλοτρίωση του ανθρώπου, που εργάζεται συνεχώς προκειμένου να κερδίσει όσο το δυνατόν περισσότερα υλικά αγαθά ενώ από την άλλη διέθετε πολύ λίγο χρόνο για το πνεύμα και την ψυχή του, για τη μόρφωση, για την γνωριμία με τον εαυτό του ή τα παιδιά του ή με το σύντροφό του. Οι περισσότεροι τρέχουν πίσω από τα περιττά και την ικανοποίηση αναγκών που άλλοι μας δημιούργησαν τις τελευταίες δεκαετίες.
Όσο για το άλλο ερώτημά σας, η ποίηση είναι περισσότερο θα λέγαμε μια εσωτερική ή εξωτερική παρόρμηση που οδηγεί τον ανθρώπινο νου σ’ αυτό το “καταφύγιο” που λέτε. Ανάλογα με την εποχή υπάρχουν και διαφορετικές ανάγκες που υπαγορεύουν σε ένα ανήσυχο πνεύμα να γράψει. Δεν μπορεί ένας ποιητής σήμερα να ζει σε ένα γυάλινο κόσμο και να είναι αφιερωμένος αποκλειστικά σε εκφραστικές δεξιοτεχνίες χωρίς να ασχολείται με τα προβλήματα και με τις αγωνίες του ανθρώπου.

Ε.Κ.: Πολλά από τα ποιήματά σας χαρακτηρίζονται παραινετικά-συμβουλευτικά. Ποιο είναι το βαθύτερο μήνυμα που επιθυμείτε να μεταφέρετε στον αναγνώστη μέσα από την παρούσα ποιητική συλλογή;

Β.Π.: Δεν μ’ αρέσει να βάζω “ταμπέλες” στην ποίηση. Ο ποιητής εμπνέεται από την κοινωνία, αντλεί από το λαό τα στοιχεία του έργου του για να τα ξαναδώσει πιο πλούσια κι εύχυμα πάλι στον ίδιο το λαό. Στην ουσία ένα ποίημα τι είναι; η απόδοση των αισθητικών συγκινήσεων του ποιητή. Ο ποιητής συγκινείται από τον περιβάλλοντα κόσμο, για να γίνει όμως ποίημα, επιβάλλεται να αποτελέσει μέρος του κόσμου του ποιητή που κρύβει μέσα του αντικατοπτρίζοντας τη βαθύτερη ψυχολογία του. Επομένως όποιος ισχυρίζεται το αντίθετο κατά τη γνώμη μου ψεύδεται και κυρίως δεν είναι ειλικρινής ούτε με τον εαυτό του ούτε με τους άλλους. Το μόνο σίγουρο είναι ότι πρόθεσή μου δεν είναι να διδάξω μέσα από τα ποιήματά μου αλλά ούτε και να παρουσιάσω μια ωραιοποιημένη πραγματικότητα.

Ε.Κ.: Πάντα ήθελα να εκφράσω την εξής απορία μου: Από ποια στιγμή και μετά κάποιος λαμβάνει τον τιμητικό και πολυπόθητο τίτλο του ποιητή;

Β.Π.: Για το τυπικόν του πράγματος κάποιος θα σου έλεγε μετά από κρίση του έργου σου και όταν πλέον έχεις την αναγνώριση και τα διαπιστευτήρια μιας μεγάλης Ένωσης Λογοτεχνών. Προσωπικά όμως πέρα από ηλικίες και οτιδήποτε άλλο συμπλέω με την άποψη του Τιαντάρ Μπέλοχ “Αισθάνομαι επαναστάτης. Είμαι όμως παιδί σου μητέρα τέχνη. Δεν σ’ οδηγώ. Σ’ αφήνω να μ’ οδηγήσεις μέσα από τους δαιδαλώδεις σου δρόμους. Η φλόγα που περιφλέγει την ύπαρξή μου είναι αρκετή για να οραματιστώ την καινούρια πορεία…”.

Ε.Κ.: Πόσο σημαντική είναι ή θα έπρεπε να είναι η καταξίωση και η αναγνωρισιμότητα για έναν ποιητή;

Β.Π.: Για να έρθει η καταξίωση και η αναγνωρισιμότητα όπως λέτε, σημαίνει ότι η αλήθεια της ποίησης του ποιητή φτάνει σε όσο το δυνατό μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας. Ιδιαίτερα μάλιστα σε μια εποχή όπως η δική μας όπου αφενός το ποσοστό των ανθρώπων που διαβάζει ποίηση δεν είναι ιδιαίτερα υψηλό, αφετέρου, με τον καταιγισμό των πληροφοριών που δεχόμαστε μέσω Internet αυτό από μόνο του λέει κάτι. Άσχετα όμως από το όποιο αποτέλεσμα θεωρώ ότι ο ποιητής όταν γράφει το μόνο που δεν σκέφτεται είναι η καταξίωση και η αναγνωρισιμότητα.