25η Μαρτίου 1821: Ο βασιλιάς διέταξε να γιορτάζουν τότε την Επανάσταση κι οι Έλληνες υπάκουσαν – 201 χρόνια μετά δεν «λευτερωθήκαμε» ποτέ από τον ραγιαδισμό

Είναι μια από τις πιο σημαντικές ημέρες του χρόνου για το Ελληνικό Έθνος: 25η Μαρτίου! Είναι η Εθνική Γιορτή στην οποία τιμάται η Ελληνική Επανάσταση και η αφετηρία της ανασύστασης του Νέου Ελληνικού Κράτους. Γιατί όμως 25η Μαρτίου και όχι 23 του ίδιου μήνα ή κάποια άλλη ημερομηνία;

Η επέτειος του να γιορτάζουμε τον ξεσηκωμό του 1821 στις 25 Μαρτίου καθιερώθηκε στις 15 Μαρτίου του 1838 από τον βασιλιά Όθωνα. Σκοπός ήταν να συνδεθεί η γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου με την Επανάσταση. Ήταν επίσης επιθυμία (όπως λέγεται) του Αλέξανδρου Υψηλάντη και της Φιλικής Εταιρείας να γίνει κάτι τέτοιο, ώστε «να τονωθεί το φρόνημα των υπόδουλων Ελλήνων».
Ιστορικά, η Επανάσταση δεν άρχισε στις 25 Μαρτίου, ούτε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλόγησε το λάβαρο στην Αγία Λαύρα εκείνη την ημέρα και ούτε ποτέ το ευλόγησε, όπως γράφουν έγκυροι ιστορικοί.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι ημερομηνία έναρξης της Επανάστασης θα έπρεπε να θεωρείται η 24 Φεβρουαρίου, οπότε άρχισε η επανάσταση Ελλήνων στη Βλαχία με την προκήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη: «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος»Να πάρουμε όμως τα γεγονότα με τη σειρά: Στις 15 Μαρτίου με εντολή του Παπαφλέσσα, ο φίλος του Νικόλαος Σουλιώτης με τον Ανδρέα Πετμεζά έστησαν καρτέρι στο δρόμο Καλαβρύτων – Τρίπολης και σκότωσαν δύο Τούρκους σπαχήδες κοντά στο Λιβάρτσι. Όπως γράφει ο Γιάνης Κορδάτος στη «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας»: «…επίσης, την ίδια ή την άλλη μέρα σκοτώθηκαν και μερικοί γυφτοχαρατζήδες κοντά στο Αγρίδι καθώς και τρεις τάταροι (ταχυδρόμοι). Έτσι το ντουφεκίδι άρχισε και τούρκικο αίμα χύθηκε».

Στις 21 Μαρτίου αρχίζει η πολιορκία των Καλαβρύτων. Αυτή είναι τυπικά και ουσιαστικά η πρώτη συντονισμένη πολεμική ενέργεια των επαναστατών Ελλήνων, που θα αποδώσει την πόλη σε χέρια ελληνικά μετά πέντε ημέρες. Στις 23 Μαρτίου οι Μανιάτες καταλαμβάνουν την Καλαμάτα και ο ξεσηκωμός των Ελλήνων ακούγεται και έξω από τα σύνορα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Επίσης στις 23 Μαρτίου, οι άνδρες του Αντρέα Λόντου θέτουν υπό τον έλεγχό τους τη Βοστίτσα (σημερινό Αίγιο), ενώ ταραχή και επαναστατικός άνεμος πνέει στην Πάτρα από ημέρες, όμως στις 21 Μαρτίου ο Παναγιώτης Καρατζάς υποκινεί εξέγερση και σύντομα η πόλη περνάει στην κυριαρχία των Ελλήνων.

Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός στις 25 Μαρτίου δεν ήταν στη μονή Αγίας Λαύρας, αλλά στην επαναστατημένη Πάτρα! Ο ιστορικός Σπυρίδων Τρικούπης, που αρχικά είχε υιοθετήσει τον μύθο της Αγίας Λαύρας στη δεύτερη έκδοση της «Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως» το 1860, είναι κατηγορηματικός: «Ψευδής είναι η εν Ελλάδι επικρατούσα ιδέα ότι εν τη μονή της Αγίας Λαύρας ανυψώθη κατά το πρώτον η σημαία της ελληνικής επαναστάσεως…».

Γιατί λοιπόν 25η Μαρτίου;

Ο φαναριώτης ποιητής Παναγιώτης Σούτσος πρότεινε το 1834 την καθιέρωση εορτασμού της Ελληνικής Επανάστασης την 25η Μαρτίου, αναφέροντας ότι ήταν η ημέρα γενίκευσης της επανάστασης στην Πελοπόννησο και αναγέννησης της Ελλάδας, σε υπόμνημα το οποίο ο πρωθυπουργός Ιωάννης Κωλέττης υπέβαλε στον Όθωνα ως πρόταση σχεδίου νόμου. Και το 1838 με Διάταγμα του «ελέω Θεού Βασιλέως της Ελλάδος» Όθωνα, ορίζεται η 25η Μαρτίου ως ημέρα εθνικής γιορτής: «Θεωρήσαντες ότι η ημέρα της 25 Μαρτίου, λαμπρά καθ’ εαυτήν εις πάντα Ελληνα διά την εν εαυτή τελουμένην εορτήν του Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου, είναι προσέτι λαμπρά και χαρμόσυνος διά την κατ’ αυτήν την ημέραν έναρξιν του υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνος του ελληνικού έθνους, καθιερούμεν την ημέραν ταύτην εις το διηνεκές ως ημέρα ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΟΡΤΗΣ». Βασιλική διαταγή και τα σκυλιά δεμένα που λένε…

Τι γράφει ο Κορδάτος

Μέχρι τότε ως εθνική γιορτή είχε καθιερωθεί να γιορτάζεται η Πρωτοχρονιά, σε ανάμνηση της 1ης Ιανουαρίου 1822 (κατά τον ιστορικό Δ. Φωτιάδη, αλλά και τον Γιάννη Κορδάτο και άλλους), όταν η πρώτη Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου διακήρυξε την ανεξαρτησία της Ελλάδος και ψήφισε το πρώτο Σύνταγμα.
Κι από το 1938 κι έπειτα η κοινωνική επανάσταση, ο ξεσηκωμός των Ελλήνων, το πολιτικό περιεχόμενο και ο χαρακτήρας της εξέγερσης ντύθηκαν το χρυσοποίκιλτο άμφιο της Εκκλησίας και πέρασαν πίσω από την επικείμενη γέννηση του Ιησού Χριστού, που μεταδόθηκε από τον αρχάγγελο Γαβριήλ προς τη παρθένο Μαρία… Κι ο κρίνος της παλιγγενεσίας μαράθηκε απότιστος!

Γράφει ο Γιάννης Κορδάτος (μαρξιστής, κοινωνιολόγος, ιστορικός, πολιτικός και νομικός) στην «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας»:
«Έχει ξεχωριστή σημασία η μετάθεση της εθνικής γιορτής από την 1η του Γενάρη στις 25 του Μάρτη. Ως τότε η εθνική γιορτή ήταν καθιερωμένο να γιορτάζεται την Πρωτοχρονιά γιατί τότε η πρώτη Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου, με την ιστορική προκήρυξη της κήρυξε την εθνική ανεξαρτησία της Ελλάδας και σύνταξε το πρώτο δημοκρατικό πολίτευμα. Ο Όθωνας όμως, δασκαλεμένος από την αντιδραστική αυλή και την κλίκα, θέλησε να κόψει κάθε δεσμό με την πρώτη Εθνική Συνέλευση που ψήφισε πολίτευμα δημοκρατικό για αυτό μετέθεσε την εθνική γιορτή στις 25 του Μάρτη, ταυτίζοντάς την με τη γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Έτσι η εθνική γιορτή έχανε τον πολιτικό επαναστατικό χαρακτήρα της και έπαιρνε θρησκευτική απόχρωση. Πολλοί τότε διαμαρτυρήθηκαν για τη μετάθεση της εθνικής γιορτής, αφού μάλιστα είναι εξακριβωμένο πως η Επανάσταση άρχισε πριν από τις 25 του Μάρτη και τα όσα λέγονται πως ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε την ημέρα αυτή στην Αγία Λαύρα των Καλαβρύτων το λάβαρο της Επανάστασης είναι ψέματα».

Στην Αγία Ειρήνη με αντιδράσεις

Ο πρώτος εορτασμός έγινε στην Αθήνα με τη συμμετοχή του βασιλιά Όθωνα και της βασίλισσας Αμαλίας. Επίσης ήταν παρούσες πολιτικές και στρατιωτικές αρχές, αλλά και πλήθος λαού. Επίσης τελέστηκε δοξολογία στο ναό της Αγίας Ειρήνης στην οδό Αιόλου. Ακολούθησε κλίμα γιορταστικό, με κανονιοβολισμούς, παρέλαση του ιππικού. Όμως δεν έλλειψαν οι αντιδράσεις για την γιορτή. Οπλαρχηγοί, γέροντες πια και σημαντικές προσωπικότητες της Επανάστασης, διαμαρτυρήθηκαν ότι η καθιέρωση της 25ης Μαρτίου ήταν μία ιστορική αυθαιρεσία. Ουδείς τους έδωσε σημασία!

Κι ο Ιωάννης Μακρυγιάννης όμως, κάτι είχε να γράψει στα Απομνημονεύματά του για την «εθνική γιορτή του βασιλιά» και των αυλικών του: «Τον Μάρτιο μήνα τα 1839 η κυβέρνηση αποφάσισε να γένεται μία εθνική γιορτή. Και την αποφάσισε να γένεται κάθε χρόνο του Βαγγελισμού και να γιορτάζει εκείνη την ημέρα γενικώς το κράτος – η κυβέρνηση και ο γλάρος Γλαράκης (Γ. Γλαράκης υπουργός εσωτερικών δημοσίας εκπαιδεύσεως & εκκλησιαστικών, οπαδός του Ρωσικού Κόμματος) εις τα πράγματα της Γραμματείας του Εσωτερικού ώς κρεατούρα ρούσικη. Αυτές οι γιορτές δεν τους δίνουν χέρι να ακούγονται και θέλησαν εκείνη την χρόνια και την έσβησαν δεν άφησαν να γένει τίποτας. Κάμποσοι άνθρωποι και όλα τα παιδιά του σκολειού, του γυμνασίου, θέλησαν να κάμουν ένα μνημόσυνον όσων σκοτώθηκαν. Προσκάλεσαν πολλούς, προσκάλεσαν και μένα. Η εξουσία βγάζει εναντίον μου, ότι θα κάνω επανάσταση και θα σκοτώσω εκείνους όπου έγιναν αίτιγοι να χαλάσει η γιορτή και με χιλιάδες τρόπους σώθηκα… ». Κι όπως φαίνεται οι παλιοί αγωνιστές είδαν την εθνική γιορτή ως κατασκεύασμα της εξουσίας για να καμαρώνει και να κομπάζει. Η εξουσία πάντα πίσω από όλα.

Κι εκεί τα κόμματα…

Μετά την επίσημη καθιέρωση του εορτασμού, και εκεί στο 1841, έγινε προσπάθεια οικειοποίησης της επετείου από την αντιπολιτευόμενη αντι-οθωνική μερίδα, με ιδιωτικούς εορτασμούς στους οποίους προβαλλόταν ιδιαίτερα η μορφή του Κοραή (όπως γράφει η Χριστίνα Κουλούρη, στο βιβλίο της: «Γιορτάζοντας το έθνος: εθνικές επέτειοι στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα»). Η εορτή συνέχισε να είναι αντικείμενο κομματικών και τοπικιστικών αντιπαραθέσεων: ιδιαίτερες αντιδράσεις προκάλεσε το 1846 και 1847 η απόφαση του πρωθυπουργού Κωλέττη για την πραγματοποίηση επίσημης τελετής στον τάφο του ρουμελιώτη οπλαρχηγού Γεώργιου Καραϊσκάκη στο Φάληρο, καθώς θεωρήθηκε ότι οδηγούσε σε ταύτιση της Επανάστασης με ένα πρόσωπο.

Και οι καιροί πέρασαν σαν τα καλοκαίρια, γρήγορα και βιαστικά και πέρυσι γιορτάσαμε τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση με φανφάρες και… χατζηαβάτηδες. Εκεί κι οι δραγουμάνοι κι οι κοτζαμπάσηδες κι οι ραγιάδες από κοντά, που πέρασαν στεγνοί το ποτάμι και πάτησαν στην όχθη του νεοελληνικού κράτος αίροντες τις αμαρτίες αιώνων σκλαβιάς σκέψης και σώματος και ψυχής και δημιουργίας.

Δεν λευτερωθήκαμε ποτέ!

Μετά 201 χρόνια ο ίδιος ραγιάς εαυτός μας, μας καταδυναστεύει. Οι ίδιοι τσιφλικάδες, τρώνε και πίνουν και γλεντάνε με τσαντάκια τσολιαδάκια και παρελάσεις και φανφάρες και μπάντες και γραβάτες και ζιβάγκο και ανοιχτά πουκάμισα και μαγκιά και αργυρώνητοι δήθεν ιδεολόγοι στην εξουσία και εξωνημένοι πατριδοκάπηλοι να ρητορεύουν και στα πεζοδρόμια ο λαός, θεατής….Κι όσοι έχυσαν αίμα για την ελευθερία, παρακολουθούν (από ψηλά;) την υποδούλωση στην κομματική και οικονομική τυραννία. Γιατί; Γιατί 201 χρόνια τώρα… «κι ακόμη τούτη τη γη Ραγιάδες τηνε κατοικούν και ξένοι την πατάνε»…

Και κάποια μέρα, όταν η Ελλάδα θα είναι αρκετά ώριμη, θα αρχίσει ξανά την ανάγνωση των παραμυθιών που της έμαθαν, όταν ήταν μικρή και τότε ίσως ξεδιαλύνει τους μύθους από την Ιστορία…

Και έζησαν οι αγωνιστές του ΄21 «καλά» δεν το λες κι εμείς «καλύτερα», ούτε να το σκέπτεσαι…

Νίκος Τζιανίδης

Συντάκτης-Αρθρογράφος

ethnos