Οι αρχαίοι Μύθοι, τα Πρόσωπα – Σύμβολα και η Ελλάδα του Πένθους

ΙΔΕΟπολις
https;//iliasgiannakopoulos.blogspot.com
Ηλία Γιαννακόπουλου
Φ ι λ ο λ ό γ ο υ

Οι αρχαίοι Μύθοι, τα Πρόσωπα – Σύμβολα
και η Ελλάδα του Πένθους.
“Βουλιάζει όποιος / σηκώνει τις μεγάλες / πέτρες. / Τούτες τις πέτρες
τις / εσήκωσα όσο / βάσταξα / τούτες τις πέτρες τις / αγάπησα όσο /
βάσταξα / τoύτες τις πέτρες, τη / μοίρα μου” (Γ. Σεφέρης).
Η Ελλάδα μας τα τελευταία χρόνια βρίσκεται στον αστερισμό του
θανάτου τόσο από τις φυσικές καταστροφές (Μάτι….), όσο και από
ανθρώπινα λάθη και κρατικές παραλείψεις και αβελτηρία (τραγωδία
των Τεμπών…). Όλοι διερωτώνται για την αδυναμία της χώρας μας να
οργανωθεί ως σύγχρονο κράτος και να ελαχιστοποιεί τις αιτίες και τις
συνέπειες κάποιων απρόβλεπτων συμβάντων. Το «Τις Πταίει» του
Τρικούπη φαίνεται πως δεν βρήκε ακόμη απάντηση.

Η “τραγωδία των Τεμπών” πέραν του πόνου και της οργής που
επέφερε προκάλεσε κι έναν προβληματισμό όχι μόνον για την
κακοδαιμονία της χώρας μας, αλλά και για τα βαθύτερα αίτιά της.
Άλλοι μέμφονται το πολιτικό σύστημα, άλλοι εστιάζουν την κριτική
τους στην νοοτροπία και συμπεριφορά των Ελλήνων και κάποιοι άλλοι
αναζητούν την αιτία του κακού στο πεπρωμένο της φυλής μας στην
διαχρονία.
Oι αρχαίοι Μύθοι και τα Πρόσωπα-Σύμβολα
Δεν λείπουν, ωστόσο, κι εκείνοι που ξετυλίγοντας το κουβάρι
φθάνουν μέχρι την αρχαία Ελλάδα αναζητώντας μύθους και πρόσωπα-
σύμβολα που διαμόρφωσαν το συλλογικό μας υποσυνείδητο και το
ήθος μας. Αν ισχύει το “Πες μου τον φίλο σου να σου πω ποιος είσαι “
άλλο τόσο ισχύει και το “Δείξε μου τους Μύθους και τα Πρόσωπα –
Σύμβολα να σου πω τι Λαός είσαι”.

Κι αυτό γιατί οι Μύθοι και τα Πρόσωπα-Σύμβολα αποτυπώνουν
με καθαρότητα τις αξίες, τα ιδανικά, την ηθική, τα οράματα και την
τέχνη του βίου τόσο του ατόμου όσο και του λαού. Άτομα και Λαός
μέσα από τους μύθους και τα Πρόσωπα-Σύμβολα αναζητούν
απαντήσεις στα καθημερινά προβλήματα, αλλά και σε εκείνα τα
θέματα-ερωτήματα που υπερβαίνουν τις νοητικές του ικανότητες.
Η αναφορά και ο σχολιασμός που ακολουθεί είναι ενδεικτικός και
δεν φιλοδοξεί να καλύψει την ολότητα των μύθων και των Προσώπων-
Συμβόλων. Εξάλλου από τον πλούτο των αρχαιοελληνικών μύθων ο
καθένας μπορεί να αντλήσει εκείνο το μύθο που βρίσκεται κοντά στους
ερμηνευτικούς κώδικές του.
Ο Μύθος του Σισύφου
Η αναποτελεσματικότητα του Ελληνικού κράτους και οι
ατελέσφορες προσπάθειές του να πετύχει το βέλτιστον παραπέμπει
στην πορεία-μαρτύριο του Σισύφου. Η χώρα μας, ως άλλος Σίσυφος,
κουβαλά την μεγάλη πέτρα και δοκιμάζει τις αντοχές και την υπομονή
της για να την φέρει στην κορυφή της προόδου και του
εκσυγχρονισμού. Το αποτέλεσμα, χρόνια τώρα, είναι
προδιαγεγραμμένο: Παραλείψεις, αβελτηρία, ανοργανωσιά,
προχειρότητα, η εξουσία των κολλητών, φαβοριτισμός, νεποτισμός
και η κομματικοποίηση των πάντων.

Κι εκεί που ως χώρα κάνουμε κάποια βήματα ελπιδοφόρα, κάτι
συμβαίνει κάθε φορά και ξαναγυρίζουμε στην αφετηρία. Ο Σίσυφος
γνώριζε το ατελέσφορο της προσπάθειάς του και συνέχιζε το μαρτύριό
του, εμείς ως χώρα και λαός παραδοθήκαμε συνειδητά στην μοίρα μας
χωρίς ελπίδα να φθάσουμε κάποτε στην κορυφή; Είναι το βάρος της
“πέτρας” που κουβαλάμε ή η παραδοσιακή μας αδυναμία να
καταστρώσουμε ένα σχέδιο υπέρβασης και να το υλοποιήσουμε με
υπομονή και επιμονή; Ας μην αφήσουμε να δικαιωθεί η ρήση του
ποιητή Καβάφη:
“Eίν ’οι προσπάθειές μας / σαν των Τρώων. / Θαρρούμε πως με /
απόφαση και τόλμη / θα αλλάξουμε της / τύχης την καταφορά, /
Όμως η πτώσις μας είναι / βεβαία. Επάνω, / στα τείχη, άρχισεν ήδη ο
/ θρήνος”.

H Πολιτική Ανυπακοή και ο Θερσίτης
Το ακατανόητο δυστύχημα των Τεμπών δεν σκόρπισε μόνον
θλίψη, φόβο και οργή, αλλά επώασε και τροφοδότησε την δυσπιστία

προς το πολιτικό σύστημα, συλλήβδην, και το πολιτικό προσωπικό.
Καλλιεργείται και εκφράζεται μία ανυπακοή σε αποφάσεις και θεσμούς
του κράτους που έχει εκπέσει σε μία κατάσταση βαθιάς ανυποληψίας.
Οι ταγοί της εξουσίας δεν εμπνέουν και εγκαλούνται για αδυναμία και
έλλειψη πολιτικής ηθικής. Αποτέλεσμα αυτού του κλίματος είναι και η
ενίσχυση των επιχειρημάτων όλων εκείνων που ζουν στις παρυφές της
“ακραίας πολιτικής γεωγραφίας” και αυτοαποκαλούνται ως
αντισυστημικοί.
“Η ανυπακοή είναι το πραγματικό θεμέλιο της ελευθερίας. Οι
υπάκουοι είναι σκλάβοι” (Θορώ).

Για πρώτη φορά, ίσως, το πολιτικό σύστημα απολογείται σε
τέτοιο βαθμό για την ανικανότητά του να “διασφαλίσει τα αυτονόητα”
της ζωής των πολιτών. Η ρουσφετολογία και η ακατάσχετη

υποσχεσιολογία-δομικές αδυναμίες του πολιτικού μας συστήματος-
ενεργοποιούν τους μηχανισμούς αμφισβήτησης και ανυπακοής προς
τους τρόφιμους της πολιτικής εξουσίας. Κάποιες εκρήξεις των πολιτών
παραπέμπουν στην γενναία αντίδραση του Θερσίτη που κατηγόρησε
τον Αγαμέμνονα για πλεονεξία και ατιμία. Ήταν η πρώτη παγκοσμίως
μορφή πολιτικής ανυπακοής.
To Πρόσωπο-Σύμβολο του Πρωτεσίλαου
Η παραίτηση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών
Κ.Καραμανλή, αντί να καταπραΰνει την οργή και τον θυμό των πολιτών,
τροφοδότησε ακόμη περισσότερο την δυσπιστία τους προς τους
πολιτικούς. Πολλοί ζητούν και τον αποκλεισμό του από το ψηφοδέλτιο
της ΝΔ, ως μία ένδειξη πολιτικής ηθικής και γενναιότητας. Οι πολίτες,
δηλαδή, ζητούν από τους εκπροσώπους του, όταν το επιβάλλουν οι
περιστάσεις και την ανάλογη προσωπική θυσία-αυτοθυσία. Κι αυτό
γιατί η άσκηση εξουσίας δεν συνιστά μονάχα πηγή τιμών, αλλά και
χώρος προσωπικής ευθιξίας και προσφοράς προς το κοινωνικό
συμφέρον.

Σε μια παρόμοια περίπτωση ο ομηρικός ήρωας Πρωτεσίλαος
γνωρίζοντας τον χρησμό και διακονώντας το γενικό συμφέρον
θυσιάστηκε αυτοβούλως, πέφτοντας νεκρός από τα βέλη των Τρώων.
Ήταν ο πρώτος Έλληνας νεκρός στον Τρωικό πόλεμο. Οι χρησμοί ήταν
ρητοί: Ο πρώτος από τους Αχαιούς που θα αποβιβαζόταν στην Τροία
από τα πλοία θα φονευόταν. Ο Πρωτεσίλαος το γνώριζε και δεν
δείλιασε να πράξει το πατριωτικό του καθήκον. Τα μεγάλα έργα
απαιτούν και μεγάλες θυσίες.
“Αλλά στα χρόνια ανώτερος καθώς και στην ανδρείαν ήταν ο
Πρωτεσίλαος και αν αρχηγόν ελάβαν όμως εκείνον τον καλόν μες
στην καρδιά τους είχαν”(Ιλιάδα,Β).

Μπορεί σήμερα το όνομα και η θυσία του Πρωτεσίλαου να είναι
άγνωστα, ωστόσο ο συμβολισμός της πράξης του είναι πασιφανής και
δείχνει τον δρόμο του χρέους σε πολλούς.
Ο ιοβόλος Απόλλων και οι Έλληνες
Στο πένθιμο κλίμα των ημερών κυκλοφορούν και θέσεις που
εκπορεύονται από διάφορα κέντρα “δωδεκαθεϊστών” που ζητούν
θυσίες για τον εξευμενισμό του ιοβόλου Απόλλωνα. Είναι ένα από τα
αναπάντητα ερωτήματα από την εποχή του Τρωικού πολέμου μέχρι και
σήμερα γιατί ο Απόλλων, που τόσο πολύ λατρεύτηκε από τους Έλληνες,
ήταν πάντοτε ο διώκτης μας;

Πέρα, όμως, από την φαιδρότητα των δημοσιευμάτων για
ανθρωποθυσίες στον εκηβόλο Απόλλωνα (όπως και αυτής γνωστού
ιεράρχη περί τιμωρίας του Θεού εξαιτίας του καρναβαλιού) , επείγει και
η εθνική μας αυτογνωσία για να πετύχουμε ως λαός να κουβαλήσουμε
την “μεγάλη πέτρα” του Σισύφου στην κορυφή, να διατηρήσουμε σε
υγιή πλαίσια την πολιτική ανυπακοή και να προβούμε όλοι (πολίτες,
πολιτικοί…) σε “αυτοθυσίες”, τύπου Πρωτεσίλαου, με απώτατο στόχο
την ανάταξη της Ελλάδας.
Οι ανθρωποθυσίες δεν λύνουν προβλήματα, όπως δεν λύνει
προβλήματα και η πολιτική και κομματική εργαλειοποίηση του
θανάτου αθώων ανθρώπων και του πόνου-πένθους των οικείων τους.
“Πρώτα να είμαστε άνθρωποι και μετά υπήκοοι” (Θορώ).
Ό,τι μάς αναλογεί
Ο παρακάτω ινδιάνικος μύθος μάς διδάσκει το αυτονόητο χρέος
όλων μας για μια άλλη Ελλάδα, της Ευθύνης και της Κοινωνικής
Προσφοράς.

«Όταν έπιασε φωτιά το δάσος, όλα τα ζώα χώθηκαν στη λίμνη να
σωθούν. Αλλά ένα μικρό κολιμπρί κουβαλούσε νερό με το ράμφος
του, και έριχνε στην καρδιά της φωτιάς.”Τι κάνεις;” τον ρώτησε ο
βασιλιάς της νύχτας, το λιοντάρι.”Δεν βλέπεις πως αυτό που κάνεις
είναι μάταιο; ”Και το κολιμπρί απάντησε ψυχρά: ”Κάνω αυτό που μου
αναλογεί!”»
*Xρήσιμα κείμενα: 1.Ο Σίσυφος και οι Έλληνες, 2.Θερσίτης και Πολιτική
Ανυπακοή.(Βιβλία: “ΙΔΕΟπολις”, 2.”Σκέψης Εγκώμιον” και blog
“ΙΔΕΟπολις”, Ηλία Γιαννακόπουλου)