Ο «δεύτερος Παρθενώνας» που λεηλατήθηκε και αγοράστηκε επί τουρκοκρατίας, σήμερα εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο

Δεύτερος Παρθενώνας: Σειρά απαγωγών των αρχαίων μνημείων

Τον Αύγουστο του 1811 η διεθνής ομάδα των Ευρωπαίων αρχαιοκαπήλων με επικεφαλής τον Τσαρλς Κόκερελ, έφτασε στη Φιγαλεία. Είχε σκοπό να λεηλατήσει τον περίφημο Ναό του Επικούριου Απόλλωνα.

Είχε περάσει μόλις ένας χρόνος από την αρπαγή των γλυπτών από το Ναό της Αφαίας στην Αίγινα αυτή τη φορά είχαν στόχο την Πελοπόννησο. Οι αρχαιοκάπηλοι εμφανίστηκαν με αγνές προθέσεις για να καταγράψουν και να μελετήσουν τον ναό. Ωστόσο, δεν είχαν πάρει καμία επίσημη άδεια από τους Τούρκους. Αυτή ήταν η δοκιμασμένη τακτική τους.

Οι αρχαιοκάπηλοι έφυγαν από τον ναό. Ο λόγος ήταν πως οι κάτοικοι που τους έβλεπαν υποψιάζονταν τι γινόταν. Αυτοί όμως δεν το έβαλαν κάτω. Ήξεραν ότι η λύση στο πρόβλημά τους ήταν η δωροδοκία. Πασάς της Πελοποννήσου εκείνη την περίοδο ήταν ο γιος του Αλή πασά των Ιωαννίνων, ο Βελή πασάς. Η επίσκεψη των Ευρωπαίων ήταν επιτυχείς αφού πήραν άδεια για αντάλλαγμα την μίση λεία.

Δεύτερος Παρθενώνας: Μια τυχαία ανακάλυψη

Σύμφωνα με καταγραφές περιηγητών της εποχής. Λέγετε πως χτίστηκε ένα ολόκληρο χωριό από κατοίκους-εργάτες. Οι ντόπιοι είχαν εξαναγκαστεί να δουλεύουν για την ανασκαφή από τους Τούρκους.

Λέγεται ότι ενώ οι εργάτες έσκαβαν, πετάχτηκε μια αλεπού μέσα από τα χαλάσματα και ο Κόκερελ, έσκυψε να δει στο κενό που δημιουργήθηκε από το σημείο που βγήκε το ζώο και είδε μια αρχαία μετόπη! Η αλεπού έγινε άθελά της ανιχνευτής για τους αρχαιοκάπηλους. Μέσα σε λίγες εβδομάδες οι εργάτες, υπό την καθοδήγηση των Ευρωπαίων, ανακάλυψαν 23 μαρμάρινες πλάκες από το γλυπτό διάκοσμο του Ναού, που απεικόνιζαν σκηνές από την Κενταυρομαχία και την Αμαζονομαχία.

Δεύτερος Παρθενώνας: Ο Βελή πασάς θεώρησε πως δεν έχουν καμιά αξία τα αρχαία

Όταν συγκέντρωσαν όλα τα ευρήματα, οι αρχαιοκάπηλοι επισκέφτηκαν τον Βελή Πασά για να τηρήσουν τη συμφωνία. Ο γιος του Αλή Πασά, όταν είδε τα γλυπτά δυσαρεστήθηκε, καθώς περίμενε χρυσάφι και πολύτιμα μέταλλα. Θεώρησε ότι ο αρχαιολογικός θησαυρός δεν είχε καμία αξία. Οι μετόπες που ήρθαν στο φως ήταν για εκείνον απλά μάρμαρα. Η άγνοια του για τα ευρήματα ήταν τέτοια, που κοιτάζοντας τις ασπίδες που κρατούσαν οι Έλληνες που απεικονίζονταν στις μετόπες, τις πέρασε για χελωνίτσες.

Έτσι οι αρχαιοκάπηλοι πήραν ολόκληρο τον θησαυρό στα χέρια τους, έχοντας πληρώσει ένα ελάχιστο αντίτιμο των 400 λιρών. Όπως είχαν κάνει και με τα γλυπτά του Ναού της Αφαίας στην Αίγινα, πούλησαν τις μαρμάρινες πλάκες σε δημοπρασία που διεξήχθη στη Ζάκυνθο. Πλειοδότης ήταν το Βρετανικό Μουσείο, το οποίο αγόρασε τα γλυπτά έναντι 19.000 λιρών.

Το μνημείο ήταν το πρώτο στην Ελλάδα που ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO το 1986. Ο ναός ξεχωρίζει από τους υπολοίπους κλασικούς ναούς της αρχαιότητας γιατί δεν έχει ανατολικομεσημβρινό προσανατολισμό αλλά είναι κατασκευασμένος με διεύθυνση από βορά προς νότο λόγω οικονομίας του χώρου ή για λατρευτικούς λόγους που συνδέονται με τις παραδόσεις των κατοίκων.