Το χρονικό της πυρπόλησης της Καλαμπάκας από τους Γερμανούς. Σαν σήμερα το 1943

«…Η ιστορία είναι ο μάρτυρας των εποχών, η λαμπάδα της αλήθειας, η ζωή της μνήμης, ο δάσκαλος της ζωής , ο αγγελιοφόρος της αρχαιότητας….». (Μάρκος Τούλιος Κικέρων)
του Γρηγόρη Γ. Καλύβα
Ο Οκτώβριος είναι ένας μήνας – σταθμός για την Καλαμπάκα και τους παλιότερους Καλαμπακιώτες καθώς φέρνει τραγικές ιστορικές θύμησες καθώς τον μήνα αυτόν συνέβησαν δύο κορυφαία γεγονότα που πραγματικά σημάδεψαν καταλυτικά καί την πόλη αλλά καί τους τότε και μετέπειτα οικιστές της.
Αναφερόμαστε στην μαύρη περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ειδικότερα στην Ιταλο – Γερμανική κατοχή κατά την οποία η πόλη αλλά και η ευρύτερη περιοχή δοκιμάστηκαν σκληρά αφήνοντας πίσω , όταν πια η χώρα απελευθερώθηκε (20 Οκτωβρίου 1944) , εκατόμβες εκτελεσθέντων και σφαγιασθέντων , ολοκληρωτικές καταστροφές του πολιτισμικού πλούτου και ανοιχτές πληγές που για πολλές δεκαετίες μετά έμειναν ανοιχτές.
Τι ακριβώς συνέβη στις 18-19-20 Οκτωβρίου 1943;
Καταφεύγοντας σε μαρτυρίες και ιστορικά στοιχεία μένουμε στην αναφορά που γίνεται στο λεύκωμα που εξέδωσε το 2004 o Πολιτιστικός Σύλλογος Επαρχίας Καλαμπάκας «ΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ» Αθήνας.
Στην αναφορά αυτή μεταξύ των άλλων σημειώνεται : «…Ο Νομός Τρικάλων μετά την ναζιστική εισβολή, περιήλθε στην κατοχή των Ιταλών καις την Καλαμπάκα εγκαταστάθηκε Ιταλική Διοίκηση με ισχυρή φρουρά.
Η μαύρη περίοδος της υποδούλωσης είχε πλέον αρχίσει.
Η πείνα, οι στερήσεις, οι καταδόσεις, οι συλλήψεις, οι φυλακίσεις και οι δολοφονίες έγιναν καθημερινά φαινόμενα. Στην κατοχή των Ιταλών η πόλη μας παρέμεινε έως στις 12 Φεβρουαρίου 1943 , ημερομηνία που ταυτίζεται με την μάχη της Οξύνειας (Μερίτσας) και αξίζει να σημειωθεί , ότι η μάχη αυτή αποτέλεσε σταθμό στην Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης. Οι κατακτητές μετά την πανωλεθρία της Μερίτσας αποσύρθηκαν στα Τρίκαλα και η Καλαμπάκα ανάσανε ελεύθερα για λίγο. Όμως , οι Ιταλοί μη μπορώντας ν΄ αντέξουν την ήττα σχεδίασαν νέα επίθεση κατά της Καλαμπάκας και στις 23 Απριλίου , πρωί Μεγάλης Πέμπτης , ισχυρή Ιταλική δύναμη κινήθηκε από τα Τρίκαλα προς Καλαμπάκα , χωρίς ωστόσο , να υπολογίσει , ότι οι Αντιστασιακές Οργανώσεις θα υπερασπίζονταν την πόλη.
Οι Καλαμπακιώτες μαχητές που περίμεναν την επίθεση, οχυρωμένοι σε όλα τα στρατηγικά σημεία εισόδου της πόλης και τους γύρω λόφους, πλευροκόπησαν αιφνιδιαστικά τις Ιταλικές δυνάμεις. Επακολούθησε σφοδρή μάχη με μεγάλες εχθρικές απώλειες. Πολλοί Ιταλοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι και ο στρατός τους διαλύθηκε υποχωρώντας προς Τρίκαλα.
Η νικηφόρα μάχη της Καλαμπάκας είχε διεθνή αντίκτυπο και μεταδόθηκε από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς του Λονδίνου, του Καϊρου και της Μόσχας.
Έτσι είχε διαμορφωθεί η κατάσταση και σ΄αυτό το κλίμα κύλησε η άνοιξη και το Καλοκαίρι του 1943. Οι καθημερινές συγκρούσεις δημιούργησαν αβεβαιότητα και ανασφάλεια στους κατοίκους της, οι οποίοι για να αποφύγουν τα χειρότερα σκόρπισαν στα χωριά της περιοχής Βυτουμά, Παρασκευής, Κορομηλιά αλλά και πολλοί εγκαταστάθηκαν στα Τρίκαλα. Η συνεχής απόκρουση των εχθρικών επιθέσεων από τους αντάρτες περιόρισε κάπως τις εξόδους των κατακτητών προς την ύπαιθρο και αρκετοί Καλαμπακιώτες ξεθάρρεψαν τότε και επέστρεψαν τον Αύγουστο στα σπίτια τους, αψηφώντας τους κινδύνους.
Με την συνθηκολόγηση όμως της Ιταλίας, τα πράγματα, άλλαξαν. Ο Νομός Τρικάλων και η περιοχή πέρασε στον έλεγχο των ναζιστικών στρατευμάτων. Οι Γερμανοί γνωρίζοντας τη δράση των Αντιστασιακών Οργανώσεων άρχισαν τον Σεπτέμβριο του 1943 τις εξορμήσεις προς τα χωριά της Πύλης, Φαρκαδόνας και Καλαμπάκας δεχόμενοι συνεχώς τις αντεπιθέσεις των Αντάρτικων Τμημάτων τους Ε.Λ.Α.Σ και του Ε.Δ.Ε.Σ. Τούτα τα γεγονότα και αυτές οι εξελίξεις προηγήθηκαν των μεγάλων εκκαθαριστικών επιχειρήσεων των Γερμανών, που άρχισαν στις 18 Οκτωβρίου 1943.
Την φθινοπωρινή εκείνη μέρα, όταν από τα παρατηρητήρια των Μετεώρων, έγιναν αντιληπτές να κινούνται προς την Καλαμπάκα οι μηχανοκίνητες φάλαγγες των Γερμανών, σήμανε συναγερμός. Οι κάτοικοι μόλις που πρόλαβαν ν΄ απομακρυνθούν σε κοντινές δασώδεις περιοχές αφήνοντας πίσω σπίτια και περιουσίες. Στη σύγχυση της διαφυγής επικράτησε πανικός. Οικογένειες χωρίστηκαν και αρκετοί πολίτες δεν γνώριζαν, που βρίσκονται οι δικοί τους.
Οι Γερμανοί προχωρώντας προς την Καλαμπάκα υπερφαλάγγισαν και εξουδετέρωσαν τις όποιες αντιστάσεις και γρήγορα κατέλαβα την πόλη. Εκείνη τη μέρα , όσοι άνθρωποι βρέθηκαν στο διάβα των καταχτητών ή έτυχε να εργάζονται στα χωράφια, όπως και άλλοι που συνελήφθησαν την ώρα της διαφυγής εκτελέστηκαν επί όπου.
Το ίδιο βράδυ η Καλαμπάκα πυρπολήθηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς. Οι κάτοικοι, που ήταν κρυμμένοι σε γύρω λόφους και παρακολουθούσαν, εκ του μακρόθεν, το θέαμα της καταστροφής, έχουν να λένε ακόμα, το δέος και τον πόνο, που ένοιωσαν την ώρα που έβλεπαν την Καλαμπάκα να καίγεται και τις φλόγες της φωτιάς να υψώνονται και να γλύφουν τους βράχους των Μετεώρων.
Η μανία των κατακτητών τότε, δεν κατέστρεψε μόνο τους κόπους μιας ζωής, αλλά διέρρηξε και τον ιστό της κοινωνικής συνοχής. Οι περιπλανώμενοι κάτοικοι βρέθηκαν στο πουθενά, ενώ η έρημη και κατεστραμμένη πόλη μετατράπηκε μέχρι το τέλος του πολέμου σε σιδερόφρακτο Γερμανικό στρατόπεδο …».
Η απελευθέρωση της Καλαμπάκας ήρθε ένα χρόνο αργότερα (20 /10/1944, βλέπε πρακτικά Γ’ Ιστορικού Συνεδρίου – εισήγηση Βούλα Ν. Τσιάρα ), αλλά γρήγορα και η περιοχή έζησε τα γεγονότα του εμφυλίου πολέμου που κράτησε μέχρι τo 1947 αφήνοντας πίσω του ακόμα μεγαλύτερες καταστροφές και δεινά , εμποδίζοντας την ανοικοδόμηση και την πρόοδο της περιοχής όπως και ολάκερης της χώρας.
Η Καλαμπάκα και η περιοχή εισήλθαν στις μαρτυρικές πόλεις και χωριά αφού πολλά πυρπολήθηκαν, άνθρωποι εκτελέστηκαν (βλέπε ομαδική εκτέλεση 24 Βσσιλικιωτών στον Προφήτη Ηλία Καλαμπάκας, των 61 Καστανιωτών, των 8 Καστρακινών στον νερόμυλο του χωριού, άλλων τόσων από την Περιστέρα, τη Διάβα, αλλά και πολλών άλλων στον Ασπροπόταμο και αλλού, την καταστροφή πολιτιστικών μνημείων, μοναστηριών, εκκλησιών κ.λ.π ).
Όλα αυτά αποτελούν το νεώτερο κομμάτι της τοπικής ιστορίας που όχι μόνο δεν μπορεί και δεν πρέπει να ξεχαστούν αλλά πρέπει να μελετώνται και να διδάσκονται στα σχολεία καθώς όπως γράφει ο Ευριπίδης : «.. Είναι ευτυχής όποιος μελέτησε την ιστορία, γιατί αυτός ούτε τους πολίτες παρακινεί στην καταστροφή, ούτε ο ίδιος γίνεται άδικος..».