Εκδηλώσεις για τα γεγονότα του ματωμένου Απρίλη ‘44 στα Τρίκαλα

Η ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ (Παράρτημα Τρικάλων) καλεί το λαό να τιμήσει μαζί με την Τ.Ε. Τρικάλων του ΚΚΕ και το Τ.Σ. της ΚΝΕ τη θυσία των 5 ΕΠΟΝΙΤΩΝ όπως και τον αγώνα του εφεδρικού ΕΛΑΣ απέναντι στους Ναζί και τους συνεργάτες τους
Τα γεγονότα του ματωμένου Απρίλη του ’44 ξεκίνησαν τη Δευτέρα του Πάσχα 17 Απρίλη όταν πραγματοποιήθηκε σύσκεψη του Εφεδρικού ΕΛΑΣ στον Πύργο και αποφασίζεται βάσει ενός παράτολμου σχεδίου να οργανωθεί επιχείρηση μέσα στην πόλη με σκοπό να δοθεί ένα κτύπημα στις προδοτικές οργανώσεις. Στόχος ήταν οι ομάδες εφεδρικού ΕΛΑΣ Πύργου, Μικρού Κεφαλοβρύσου, Αγίας Μονής και Γοργογυρίου να κάνουν συγκεκριμένες συλλήψεις συνεργατων των κατακτητών και να επιστρέψουν στο μαντρί του Στάμου στη θέση «Καραούλα» στον Πύργο. Οι αντάρτες όμως διαπιστώνοντας ασυνήθιστες κινήσεις των κατακτητών εκτίμησαν πως η επιχείρηση είχε προδοθεί οπότε επέστρεψαν στην προσυμφωνημένη τοποθεσία όπου τους περίμεναν ο επικεφαλής της επιχείρησης Θανάσης Τσουμένης, γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής του ΚΚΕ, ο Νίκος Λέγγας γραμματέας του ΕΑΜ της πόλης και ο Διονύσης Δρακονταειδής στέλεχος της ίδιας οργάνωσης.
Τις πρώτες πρωινές ώρες ενώ οι αντάρτες αποχωρούσαν κατά τμήματα δέχτηκαν στο μαντρί, δέχτηκαν μετά από προδοσία, επίθεση από μεγάλες δυνάμεις Γερμανών (περίπου 400 άνδρες SS) μαζί με χωροφύλακες και τριεψιλίτες που εφάρμοσαν μεγάλη κυκλωτική κίνηση από το ύψος της σιδηροδρομικής γραμμής Τρικάλων – Καλαμπάκας προς Πύργο, Πυργετό και Αγία Μονή χτενίζοντας την περιοχή. Σε διαφορετικά σημεία θα σκοτώσουν εν ψυχρώ τον Γιώργο Κυριάκο του Κυριάκου από το Κηπάκι και τον αγρότη Τάσο Κωνσταντινίδη στην αγροικία του οποίου είχε βρει καταφύγιο ο επονίτης Γιάννης Μπριάζης.
Όταν οι Γερμανοί φθάνουν στο μαντρί και εξαπολύουν επίθεση οι αντάρτες απαντούν και δίνουν γεναία μάχη σκοτώνοντας έναν Γερμανό στρατιώτη. Έτσι βρίσκουν την ευκαιρία να διαφύγουν οι περισσότεροι αγωνιστές, τότε σκοτώνεται ο εφεδροελασίτης Βαγγέλης Στάμος του Χρήστου 26 χρόνων, από τον Πύργο ενώ στο φράκτη της στάνης πέφτει νεκρός ένας άλλος εφεδροελασίτης, ο Βασίλης Ευθυμίου του Χρήστου, 22 χρόνων από τον Πύργο. Την ώρα που επιχειρούσε να διαφύγει από τον κλοιό μια σφαίρα τραυματίζει στο κεφάλι τον Θανάση Τσουμένη του Βαγγέλη 32 χρόνων, τελειόφοιτο της Φαρμακευτικής σχολής, κρατούμενος από τη δικτατορία Μεταξά στην Ακροναυπλία από το 1936, δραπέτευσε μετά την παράδοση των Ιταλών και εντάχθηκε στον αγώνα. Μεταφέρθηκε τραυματισμένος στο Νοσοκομείο Τρικάλων από όπου οι εγκληματίες και προδότες τον οδήγησαν αργότερα σε αγροτική περιοχή και τον εκτέλεσαν.
Τρίτη 18 Απρίλη
Τις πρωινές ώρες της επόμενης ημέρας οι Γερμανοί θα εντοπίσουν μέσα στα χωράφια τον Νίκο Κ. Λέγκα 38 χρόνων, γεωπόνο και τον Διονύση Δρακονταειδή 39 χρόνων αγρονόμο από τα Χανδάτα Κεφαλονιάς. Ανέπτυξαν αντιστασιακή δράση από το 1942 με μυστικές συσκέψεις που γίνονταν στο γραφείο της Αγορανομίας Τρικάλων (γωνία Τιουσόν και Στουρνάρα). Μετά από τριήμερη κράτηση στα υπόγεια του Δημοσίου Ταμείου στην οδό Απόλλωνος θα εκτελεστούν στο Ανάχωμα του Πηνειού και θα θαφτούν σε κοινό τάφο στα θεμέλια της γέφυρας προς το Αγναντερό. Μετά την απελευθέρωση τα σώματά τους μεταφέρθηκαν και τάφηκαν στο Νεκροταφείο Τρικάλων.
Ο άφθαστος ηρωισμός των πέντε ΕΠΟΝΙΤΩΝ
Αλλά το σκηνικό του ματωμένου Απρίλη δεν έχει φθάσει ακόμα στην κορύφωσή του. Οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους στην ίδια επιχείρηση θα συλλάβουν πέντε ΕΠΟΝίτες τον Κώστα Σύρμπα 22 χρόνων από τα Τρίκαλα, τον Κώστα Στεργιόπουλο 27 χρόνων από το Γοργογύρι, τον Γιάννη Μπριάζη 29 χρόνων από την Αγία Μονή, τον Απόστολο Τσανάκα 22 χρόνων από τον Πυργετό και τον Στέργιο Γάτσα 24 χρόνων από τα Τρίκαλα.
Ο Σύρμπας πιάστηκε 200 μέτρα από το ποτάμι “Κουμέρκη” λίγα μέτρα πιο πάνω από τον μύλο Τσαγκάδα, αφού κράτησε τους Γερμανούς σε απόσταση για να διαφύγει η ομάδα Γοργογυρίου. Ο Στεργιόπουλος κρύφτηκε σε μια καλύβα όπου οι αντάρτες έκρυβαν όπλα αλλά αναγκάστηκε να φανερωθεί όταν οι Γερμανοί έβαλαν φωτιά και άρχισαν εκρήξεις. Ο Μπριάζης πιάστηκε στο αγροτόσπιτο του Κωνταντινίδη όπου σκοτώθηκε και ίδιος. Ο Τσανάκας και ο Γάτσας προσπάθησαν να γυρίσουν στα σπίτια τους, όμως στην “πορταριά” του Μύλου Ματσόπουλου, που ήταν για τους ελασίτες το μυστικό πέρασμα του Αγιαμονιώτη ποταμού, έπεσαν σε γερμανικό μπλόκο. Όλοι μεταφέρθηκαν αρχικά στο Δημοτικό σχολείο Πυργετού και το πρωί μετά τις μαρτυρίες των προδοτών μεταφέρθηκαν στα κρατητήρια των τριεψιλιτών της οδού Απόλλωνος στο υπόγειο του κτιρίου του Δημοσίου Ταμείου.
Ήταν μεσημέρι της ίδιας μέρας 18 Απρίλη όταν στήθηκαν οι αγχόνες στην πλατεία Ρήγα Φεραίου των Τρικάλων όπου οδηγήθηκαν οι πέντε ΕΠΟΝίτες με την κατηγορία της “απόκρυψης όπλων που θα χρησιμοποιούνταν κατά των στρατευμάτων κατοχής”. Ήταν όλα παιδιά της εργατικής τάξης βγαλμένα μέσα από τους σκληρούς και γεμάτους κινδύνους αγώνες πριν ακόμα από την κατοχή. Όπως ο Κώστας Σύρμπας που βγήκε από μικρός στη βιοπάλη πιάνοντας δουλειά σερβιτόρου, αργότερα οργανώθηκε από 16 χρόνων στην ΟΚΝΕ. Είχε εκλεγεί σύμβουλος του Εργατικού Κέντρου Τρικάλων και ξηλώθηκε γιατί αρνήθηκε να ενταχθεί στην ΕΟΝ του Μεταξά. Ανήκε στον Θεσσαλικό Ιερό Λόχο και ανέπτυξε σημαντική αντιστασιακή δράση κατά των κατακτητών.
Ο Γιάννης Μπριάζης πολέμησε στον ελληνοϊταλικό πόλεμο και εργαζόταν σε αλωνιστικό συγκρότημα ως παραλήπτης βοηθώντας τους αγρότες να παίρνουν οι Ιταλοί μικρότερο παρακράτημα. Ένα επεισόδιο πάνω στη δουλειά, με τον μετέπειτα δοσίλογο Μακρή θα σταθεί αφορμή να επιδιώξει εκείνος την εκδίκησή του όταν τον εντοπίσει στο σχολείο του Πυργετού. Η αγωνιστική του δράση ήταν αξιόλογη μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Ο Κώστας Στεργιόπουλος ήταν παντρεμένος και πατέρας μιας κόρης. Εργαζόταν στα χωράφια στην περιοχή του Πυργετού ενώ ήταν και εποχικός αγροφύλακας πράγμα που του έδωσε την ευχέρεια να κινείται στην περιοχή Πυργετού – Πύργου – Αγίας Μονής για τις ανάγκες του αγώνα και χωρίς να τον υποψιάζονται οι κατοχικές δυνάμεις μετέφερε μηνύματα και οπλισμό στις οργανωμένες ομάδες.
Ο Αποστόλης Τσανάκας ήταν ένα γεροδεμένο παιδί που δούλευε με τον πατέρα του ως κτίστης. Εντάχθηκε από νωρίς στον αντιστασιακό αγώνα και μαζί με τους συντρόφους του έπαιρνε μέρος σε ριψοκίνδυνες επιχειρήσεις.
Ο Στέργιος Γάτσας διέμενε στην οδό Αθηνάς Εργάνης και ήταν θετός γιος της Σαμαρινιώτισσας Σουλτάνας Γάτσα ενώ πραγματική του μητέρα ήταν η Μαρία Πούλιου από το Περιβόλι Γρεβενών. Ήταν γνωστός ως “ο λεβεντονιός της Γάτσαινας” κι αυτό γιατί είχε υψηλό αθλητικό ανάστημα και γεμάτος δύναμη ρίχτηκε στον αγώνα για να φύγουν οι κατακτητές.
Μπροστά στην αγχόνη
Ένα γερμανικό καμιόνι μετέφερε τους πέντε ΕΠΟΝίτες στην πλατεία Ρήγα Φεραίου όπου στους δύο φανοστάτες της εισόδου είχε στηθεί ένα μεγάλο δοκάρι από το οποίο κρεμάστηκαν πέντε αγχόνες. Μπροστά στα μάτια του κόσμου, ακόμα και στους συγγενείς οι ΕΠΟΝίτες θα γράψουν μια ακόμα λαμπρή σελίδα ηρωίσμού παραμένοντας αγέρωχοι μπροστά στο θάνατο. Δύο φορές περνάνε τη θηλειά στο λαιμό του Κώστα Σύρμπα και τις δύο φορές ο ΕΠΟΝίτης γλιστράει στο πλακόστρωτο. Το έθιμο ήταν να χαριστεί η ζωή του όμως για τους δολοφόνους δεν υπάρχουν έθιμα. Ακόμα και τα πτώματα κρατήθηκαν επί 24ωρο στην αγχόνη και θάφτηκαν σε άγνωστη τοποθεσία (βρέθηκαν πολλά χρόνια μετά σε δρόμο κοντά στο στάδιο Τρικάλων).
Το 1951 στα αρχεία της Βέρμαχτ ο καθηγητής Ιστορίας Πολυχρόνης Ενεπεκίδης βρήκε και παρέδωσε το τελευταίο γράμμα του Κώστα Σύρμπα προς τον πατέρα του που φυλάσσεται στο μουσείο της Βιέννης. Στον επίλογο γράφει:
“Γειά σας. Να θυμάσαι πως ο γιος σου πάει πικραμένος γιατί δεν θ’ ακούσει τις καμπάνες της ελευθερίας. Αντίο… Ζήτω η ελευθερία…
Κώστας
Ήταν γραφτό να πεθάνω Απρίλη…
Εκδηλώσεις τιμής και διδαγμάτων
Το παράρτημα Τρικάλων της ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ καλεί το λαό και τη νεολαία της πόλης μας, τους απογόνους των αντιστασιακών και του Δημοκρατικού στρατού να συμμετέχουν στις εκδηλώσεις τιμής και μνήμης που διοργανώνει με την Τ.Ε. Τρικάλων του ΚΚΕ και το Τ.Σ. Τρικάλων της ΚΝΕ στο πλαίσιο 100 χρόνων ζωής του Κόμματος την Τρίτη 17 Απρίλη και ώρα 7.30 μ.μ. στην πλατεία Ρήγα Φεραίου για να τιμήσουμε τα 74 χρόνια από τη θυσία των πέντε ΕΠΟΝιτών και να αναδείξουμε το σύγχρονο περιεχόμενο τους Πατριωτισμού. Επίσης η ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ Τρικάλων καλεί το λαό στην εκδήλωση που οργανώνουν οι ΚΟΒ Πράσινης Γωνιάς και Πύργου – Αγ. Αποστόλων του ΚΚΕ την Κυριακή 15 Απρίλη και ώρα 11.30 το πρωί στη θέση “Καραούλα” όπου έχει τοποθετηθεί από το ΚΚΕ μαρμάρινη πλάκα για να τιμήσουμε τους συντρόφους – μαχητές του εφεδρικού ΕΛΑΣ που έπεσαν τον Απρίλη του ‘44. Τιμούμε τους αλύγιστους εκείνου του μεγάλου αντιφασιστικού εθνικοαπελευθερωτικoύ αγώνα ,τους αλύγιστους της ταξικής πάλης. Εμπνεόμαστε, διδασκόμαστε από την ιστορία των λαϊκών αγώνων, συνεχίζουμε στο σήμερα και το αύριο.
Nα δείξουμε την ευθύνη της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, που συνεχίζοντας την πολιτική των προηγούμενων κυβερνήσεων, η Ελλάδα συμμετέχει, για λογαριασμό του ελληνικού κεφαλαίου, στο σχεδιαζόμενο έγκλημα και μάλιστα ως σημαιοφόρος των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Αυτό κάνει όταν αναβαθμίζει και επεκτείνει τις ξένες βάσεις στην Ελλάδα, όταν συμμετέχει σε ΝΑΤΟικές στρατιωτικές ασκήσεις που συνιστούν “πρόβα πολέμου” με ανοικτό το ενδεχόμενο να δημιουργηθούν ακόμα πιο επικίνδυνες καταστάσεις στην ανατολική Μεσόγειο και για τον ίδιο το λαό.
Τώρα χρειάζεται να δυναμώσει ο αγώνας ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Να μη χρησιμοποιηθεί η Ελλάδα ως ορμητήριο των ιμπεριαλιστών. Να μην παρασχεθεί καμία διευκόλυνση, σε έδαφος, νερό και αέρα. Να κλείσει η βάση της Σούδας και να επιστρέψουν οι Έλληνες στρατιώτες από αποστολές εκτός συνόρων. Να δυναμώσει η κοινή πάλη και αλληλεγγύη των λαών ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και το σύστημα που τον γεννά.
Βιβλιογραφία:
Τα χρόνια της λαικής εποποιίας, Χρήστου Βραχνιάρη
Το τραγούδι που κόπηκε στις 18 τ’ Απρίλη, Αντώνη Β. Τάσιου
Εφημερίδα Λαοκρατία

Του Λάζαρου Τσουμένη, γεν. γραμματέα της Δ.Ε. της ΠΕΑΕΑ Τρικάλων