Έκθεση ΕΕ για Τουρκία: Σοβαρές ανησυχίες για το κράτος δικαίου – Να δεσμευτεί για δίκαιη και βιώσιμη λύση στο Κυπριακό

Στην έκθεση υπογραμμίζεται ότι τον Απρίλιο του 2024, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επανέλαβε το στρατηγικό ενδιαφέρον της ΕΕ για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Στο πλαίσιο αυτό, επισημαίνεται ότι η ΕΕ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην επανέναρξη και την πρόοδο των συνομιλιών για τη διευθέτηση του Κυπριακού για την περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας.

«Τόσο η ΕΕ όσο και η Τουρκία επιδιώκουν την εκ νέου δέσμευση σε τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος, σύμφωνα με τις συστάσεις της κοινής ανακοίνωσης για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας του Νοεμβρίου 2023 και τα σχετικά συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η ΕΕ συνεργάζεται εκ νέου εποικοδομητικά με την Τουρκία με σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο τρόπο, υπό την επιφύλαξη καθορισμένων όρων», τονίζει η έκθεση. Επισημαίνεται, επίσης, ότι τον τελευταίο χρόνο διεξήχθησαν διάλογοι υψηλού επιπέδου μεταξύ της Επιτροπής και της Τουρκίας, για τη μετανάστευση και την ασφάλεια, τη γεωργία, την υγεία, την έρευνα και την καινοτομία. Η ΕΕ θα συνεχίσει τις προσπάθειες για να γεφυρώσει τις βασικές διαφορές και να επιδιώξει τη συνεργασία με την Τουρκία σε κάθε αμοιβαία επωφελή τομέα, συμπεριλαμβανομένης της Τελωνειακής Ένωσης.

Ωστόσο, η Επιτροπή τονίζει ότι στην Τουρκία «εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες στους τομείς των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης» και προσθέτει ότι «ο διάλογος για το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα παραμένει αναπόσπαστο κομμάτι των ευρωτουρκικών σχέσεων».

Οι σχέσεις γειτονίας

Η έκθεση τονίζει ότι «η Τουρκία πρέπει να αποφεύγει απειλές και ενέργειες που βλάπτουν τις σχέσεις καλής γειτονίας, να εξομαλύνει τις σχέσεις της με την Κυπριακή Δημοκρατία και να σέβεται την κυριαρχία όλων των κρατών μελών της ΕΕ επί της χωρικής τους θάλασσας και του εναέριου χώρου τους, καθώς και όλα τα κυριαρχικά τους δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου, μεταξύ άλλων, του δικαιώματος διερεύνησης και εκμετάλλευσης των φυσικών τους πόρων, σύμφωνα με το ενωσιακό και το διεθνές δίκαιο, ιδίως την UNCLOS».

Υπογραμμίζεται ότι «οι σχέσεις καλής γειτονίας αποτελούν ουσιαστικό μέρος της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας. Ωστόσο, παραμένουν «προκλήσεις» στις διμερείς σχέσεις με ορισμένα γειτονικά κράτη μέλη της ΕΕ, ιδιαίτερα με την Ελλάδα και την Κύπρο. «Η συνέχιση του διαλόγου καλή τη πίστει και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της ΕΕ αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη διασφάλιση σταθερού και ασφαλούς περιβάλλοντος στην Ανατολική Μεσόγειο και την ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας», τονίζει η έκθεση.

Τα ελληνοτουρκικά

Για τις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας η Επιτροπή καταγράφει την ενίσχυση του «θετικού κλίματος» και την επανασύνδεση μεταξύ των δύο χωρών μετά τους σεισμούς του Φεβρουαρίου του 2023. Καταγράφεται ότι εκτός από μια σειρά υπουργικών συναντήσεων, ο Έλληνας Πρωθυπουργός και ο Τούρκος Πρόεδρος συναντήθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2023 στη Νέα Υόρκη κατά τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και τον Δεκέμβριο του 2023 στην Αθήνα, όπου υπέγραψαν τη Διακήρυξη Φιλίας και Καλής Γειτονίας της Αθήνας. Οι δύο ηγέτες συναντήθηκαν επίσης δύο φορές το 2024, στην ‘Αγκυρα στις 13 Μαΐου και στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον στις 11 Ιουλίου.

«Παρά το θετικό κλίμα και τις συναντήσεις, το θέμα της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου και των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών συνέχισε να επηρεάζει τις διμερείς σχέσεις», αναφέρει η έκθεση. Επισημαίνεται, επίσης, ότι από τον Ιανουάριο του 2024, η Τουρκία έχει εκδώσει, με το πρόσχημα των αεροναυτικών ασκήσεων, μια σειρά γενικών προειδοποιήσεων ναυσιπλοΐας που ζητούν την αποστρατιωτικοποίηση είκοσι τριών νησιών που έχουν παραχωρηθεί στην Ελλάδα με συνθήκες, εγείροντας σιωπηρά αξιώσεις επί της ελληνικής κυριαρχίας αυτών των νησιών. Επιπλέον, η Τουρκία αντιτάχθηκε στην ανακοίνωση της Ελλάδας να δημιουργήσει ένα θαλάσσιο πάρκο εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων.

Από τον Φεβρουάριο του 2023, οι τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου έχουν μειωθεί δραστικά, χωρίς να έχουν αναφερθεί πτήσεις πάνω από ελληνικές κατοικημένες περιοχές. Ωστόσο, οι παραβιάσεις των ελληνικών χωρικών υδάτων συνέχισαν να αναφέρονται το 2024 και αυξήθηκαν σε σύγκριση με το 2023.

Επισημαίνεται, επίσης, ότι τον Ιούλιο του 2024, η Τουρκία προσπάθησε να εμποδίσει τις ερευνητικές δραστηριότητες για το Great Sea Interconnector, ένα έργο της ΕΕ κοινού ενδιαφέροντος. Η Τουρκία επιμένει στα σχέδιά της για διασύνδεση ηλεκτρικής ενέργειας με τη λεγόμενη, διεθνώς μη αναγνωρισμένη, «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» στις μη ελεγχόμενες από την κυβέρνηση περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η Κύπρος

Η έκθεση τονίζει ότι η ΕΕ έχει στρατηγικό συμφέρον για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. «Από αυτή την άποψη, η ΕΕ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην επανέναρξη και την πρόοδο των συνομιλιών για τη διευθέτηση του Κυπριακού για την περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας».

«Η Τουρκία συνεχίζει να υποστηρίζει μια λύση δύο κρατών, σε αντίθεση με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Είναι πλέον ύψιστης σημασίας η Τουρκία να δεσμευτεί και να συμβάλει ενεργά σε μια δίκαιη, συνολική και βιώσιμη διευθέτηση του Κυπριακού εντός του πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών, στη βάση μιας δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα και σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ, καθώς και σύμφωνα με το κεκτημένο της ΕΕ και τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ», τονίζει η Επιτροπή. Προσθέτει, επίσης, ότι «η Τουρκία πρέπει επειγόντως να εκπληρώσει την υποχρέωσή της να εφαρμόσει πλήρως το Πρόσθετο Πρωτόκολλο στη Συμφωνία Σύνδεσης ΕΕ-Τουρκίας και να σημειώσει πρόοδο προς την εξομάλυνση των σχέσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία». Θα πρέπει ακόμα να ανακαλέσει αμέσως όλες τις ενέργειες και τα βήματα που έχει λάβει από τον Οκτώβριο του 2020 σχετικά με τα Βαρώσια που αντιβαίνουν στα σχετικά ψηφίσματα του του ΟΗΕ.

Σημειώνεται, τέλος, ότι δεν υπήρξαν μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες γεώτρησης από την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο κατά την περίοδο αναφοράς.

Μετανάστευση

«Με βάση τη Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016, η θετική συνεργασία με τις τουρκικές αρχές συνεχίστηκε για τη διαχείριση της μετανάστευσης που αποφέρει αποτελέσματα, παρά τις προκλήσεις εφαρμογής», επισημαίνει η Επιτροπή. Επισημαίνεται ότι η Τουρκία συνέχισε τις αξιοσημείωτες προσπάθειές της να φιλοξενήσει 3,6 εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία και άλλες χώρες. Η ΕΕ έχει κινητοποιήσει 10 δισεκατομμύρια ευρώ για τη στήριξη των προσφύγων και των κοινοτήτων υποδοχής από το 2011. Η Επιτροπή συνέχισε να παρέχει βοήθεια σε τομείς όπως οι βασικές ανάγκες, η διαχείριση των συνόρων, η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη, η προστασία και η κοινωνικοοικονομική υποστήριξη