Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της ανεργίας

Η ανεργία προκαλεί ψυχολογικά φαινόμενα ανάλογα με αυτά της απώλειας, όπως ο θάνατος, το διαζύγιο ή το τέλος μιας σχέσης, τονίζουν σε επιστημονική μελέτη ο Γρηγόρης Ποταμιάνος, καθηγητής Κλινικής Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και ο Βασίλης Γκιτάκος, με μεταπτυχιακές σπουδές κοινωνιολογίας στο Παρίσι, ο οποίος διδάσκει σε σεμινάρια του Παντείου.

Η δραματική αυτή διαπίστωση υπάρχει στον πρόλογο του πονήματος με τίτλο «Το βίωμα της ανεργίας- οι άνθρωποι πίσω από τους αριθμούς» που εκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Παπαζήση.

Μια ομάδα ανέργων ηλικίας 25-55 ετών, που έζησαν την έλλειψη εργασίας περισσότερο από έξι μήνες, κλήθηκαν να περιγράψουν την εμπειρία και τους μηχανισμούς αντιμετώπισης της νέας κατάστασης στη ζωή τους, καθώς και να απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικά με τις αλλαγές που έχει επιφέρει η ανεργία στην εικόνα τους και τι σκέφτονται για το μέλλον. Η επεξεργασία των δεδομένων από την Έλλη Αβραμίδου, τον Γρηγόρη Αναγνωστάκο και τον Χρήστο Γκούμα, ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 2014 και τα αποτελέσματα είναι πρόκληση για το κοινωνικό μας σύστημα.

Σύμφωνα και με αντίστοιχες διεθνείς μελέτες (Brenner,1977 ), μια αύξηση της ανεργίας προμηνύει στην προοπτική μιας πενταετίας αύξηση των αυτοκτονιών κατά 4, 1%, επισκέψεις σε ψυχιατρικές κλινικές κατά 3,3 %, δολοφονίες 4%, θνητότητα από αλκοολισμό 1,9 % και γενικό δείκτη θνησιμότητας κατά 1, 9 %.

Η Ελλάδα, διανύοντας τον έκτο χρόνο ύφεσης, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, είχε ανεργία 25, 5 % (τέλος 2014) με τον αριθμό των ανέργων να φθάνει σε 1.229.370 άτομα. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι το ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων εκτινάχθηκε στο 75, 4 % και των νέων ανέργων ανέβηκε στο 25,5 %. Ειδικά στις νέες γυναίκες φθάνει το 56,6 %.

Ποιο είναι το βασικό μηνιαίο επίδομα ανεργίας; Είναι 360 ευρώ και καταβάλλεται για… έναν χρόνο! Με αποτέλεσμα- όπως επισημαίνουν οι ερευνητές- αν σκεφθούμε τη μείωση του κράτους πρόνοιας που επέβαλαν οι διεθνείς θεσμοί, οι άνεργοι, μετά από ένα χρόνο, υποχρεώνονται να καλύπτουν μόνοι τους το κόστος της υγειονομικής τους περίθαλψης.

Με τη μέθοδο της ημιδομημένης συνέντευξης 25 λεπτών, στην οποία ο ερωτών υποβάλλει με προδιαγεγραμμένες ερωτήσεις ακολουθώντας ενδιαμέσως τη ροή του λόγου των ερωτώμενων, οι οποίοι βρίσκονται στον προσωπικό τους χώρο και γνωρίζουν ότι ηχογραφούνται, προέκυψαν οι εξής απαντήσεις αυτομομφής:

-«Κλείνομαι στο εαυτό μου. Δε θέλω να βλέπω άνθρωπο. Νοιώθω ότι δεν ζω. Έχω νεύρα, λιγότερη αυτοπεποίθηση. Δεν έχω να προσφέρω».

-«Συγκρίνομαι με τους άλλους και λέω γιατί οι άλλοι έχουν δουλειά και εγώ δεν έχω; Μήπως τελικά δεν αξίζω; Μήπως μειονεκτώ σε σχέση με τους άλλους;».

-«Έχω ενοχές ότι πήρα λάθος αποφάσεις και έκανα λάθος κινήσεις. Το έχω πάρει βαρέως και όσο περνάει ο καιρός αισθάνομαι μειονεκτικά που οι άλλοι δουλεύουν».

-«Ακόμη και ο περίγυρός μου με βλέπει με οίκτο. Νοιώθω στιγματισμένος».

-«Τελικά νοιώθω οτι η ανεργία είναι ασθένεια».

Στο κεφάλαιο των συμπερασμάτων αναφέρεται ότι υπάρχουν άνεργοι που παραμελούν ακόμη και την εξωτερική τους εμφάνιση οδηγούμενοι στην παραίτηση, αλλά υπάρχουν και άλλοι που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα με ενεργητικότητα αποστέλλοντας βιογραφικά, διαβάζοντας αγγελίες εργασίας σε εφημερίδες, ερευνώντας στο διαδίκτυο.

‘Αλλοι έχοντας επιλεκτική στάση ως προς το αντικείμενο της δουλειάς και το μισθό που τους προσφέρει ο εργοδότης και άλλοι συμβιβάζονται με οποιαδήποτε εργασία και αμοιβή. Η διαφορά έγκειται στη ψυχική δύναμη του καθενός και της κάθε μιας, αλλά και στην υποστήριξη από κοινωνικά δίκτυα και από το κοντινό τους περιβάλλον…

Κώστας Μαρδάς (ΑΠΕ – ΜΠΕ)