Η τραγική ιστορία πίσω από το παιδικό τραγούδι «Ηταν ένα μικρό καράβι» και ο τεράστιος πίνακας ζωγραφικής στο Λούβρο

Τα παιδικά τραγούδια θα περίμενε κανείς να είναι γεμάτα από την αθωότητα των πρώτων χρόνων της ζωής του ανθρώπου και να διηγούνται την αρετή και την ελπίδα. Υπάρχουν όμως και μερικά που είναι βγαλμένα από την σκληρή πραγματικότητα, όπως το πασίγνωστο «Ήταν ένα μικρό καράβι».

Πρόκειται για ένα τραγούδι που λατρεύαμε και τραγουδούσαμε δυνατά και μάλιστα πάρα πολύ δυνατά, όταν ερχόταν η ώρα του στίχου «να δούνε ποιος θα φαγωθεί» – «Κι ο κλήρος πέφτει στ…». Το πιο συνηθισμένο ήταν να είμαστε χωρισμένοι σε αγόρια και κορίτσια και να φωνάζουμε ο ένας δείχνοντας τον άλλο, με όλη τη δύναμη των πνευμόνων μας.

Εκείνο που δεν γνωρίζαμε τότε ήταν ότι δεν επρόκειτο για ένα απλό τραγούδι, αλλά για μια φριχτή ανθρώπινη τραγωδία. Για πραγματικό γεγονός που περιείχε κανιβαλισμό. Το αυθεντικό τραγούδι είναι γαλλικό. Ο στίχος αρχίζει με το γνωστό “Il etait un petit navire”. «Ήταν ένα μικρό καράβι», λέει το τραγούδι, αλλά αναφέρεται σε ένα μεγάλο καράβι. Την γαλλική φρεγάτα «Μέδουσα», η οποία με ακόμα τρία γαλλικά πλοία, ξεκίνησε τον Ιούνιο του 1816 για την Σενεγάλη.

Είχε 400 επιβάτες. Μεταξύ αυτών ήταν και ο νέος κυβερνήτης της Σενεγάλης με τη σύζυγό του. Ωστόσο ο ηλικίας 53 ετών καπετάνιος της Μέδουσας, Ντιρουά ντε Σαμερί, αποφάσισε να χαράξει δική του πορεία ώστε να φτάσει πρώτος στον προορισμό του.

Ο Ντιρουά ήταν αριστοκράτης και άπειρος καπετάνιος. Κατά μία εκδοχή βασίστηκε στις συμβουλές ενός απλού επιβάτη, ο οποίος τον έπεισε ότι γνώριζε καλά τις θάλασσες και τους χάρτες της περιοχής. Ωστόσο, λόγω λανθασμένης πλοήγησης, βρέθηκε περίπου 100 μίλια εκτός πορείας με συνέπεια στις 2 Ιουλίου 1816 να προσαράξει σε μια ξέρα της δυτικής ακτής της Αφρικής, κοντά στην σημερινή Μαυριτανία.

Το ναυάγιο

Αρχικά το πλήρωμα προσπάθησε να ξεκολλήσει την Μέδουσα ώστε να συνεχίσει την πορεία της με ασφάλεια αλλά δεν τα κατάφερε.
Το πλοίο πήρε νερά και δεν μπορούσε να γίνει τίποτα άλλο από το να εγκαταλειφθεί. Τότε διαπίστωσαν ότι οι βάρκες του πλοίου δεν χωρούσαν τους 400 επιβάτες. Σκέφτηκαν λοιπόν να φτιάξουν μια ξύλινη σχεδία. «Την σχεδία της Μέδουσας». Σε αυτήν στριμώχτηκαν περί τους 150 επιβάτες. Έδεσαν την σχεδία στις βάρκες και ξεκίνησαν. Ωστόσο η σχεδία βρέθηκε κάποια στιγμή να είναι αποκομμένη από τις βάρκες.
Ειπώθηκε ότι ο κυβερνήτης του πλοίου που ήταν σε μία από τις βάρκες έκοψε τα σκοινιά, αλλά αυτό δεν αποδείχτηκε. Η σχεδία χωρίς τις βάρκες δεν είχε καμία πιθανότητα να φτάσει σε συγκεκριμένο προορισμό, στην πιο κοντινή ακτή.

Η κόλαση στην σχεδία

Ο πλους της σχεδίας ήταν πραγματική κόλαση για τους επιβαίνοντες. Μερικοί παρασύρθηκαν από τα κύματα κατά τη διάρκεια καταιγίδων, άλλοι πέθαναν κατά τη διάρκεια μιας βίαιης εξέγερσης, ενώ από την τρίτη ημέρα άρχισαν να παρατηρούνται φαινόμενα κανιβαλισμού. Οι άνθρωποι κάτω από τον ήλιο, χωρίς τροφή και νερό, αρρώστησαν.

Την έκτη ημέρα οι τραυματίες και οι άρρωστοι ρίχτηκαν στη θάλασσα για να εξοικονομηθούν τα ελάχιστα εφόδια που απέμεναν. Η σχεδία παρασύρθηκε από τα ρεύματα και εξακολούθησε να πλέει για μια ακόμη εβδομάδα, συνολικά δηλαδή επί 13 ημέρες, πριν βρεθεί, ολοσχερώς κατά τύχη, και περισυλλεγεί από το πλοίο Argus. Ηταν όμως αργά. Στην σχεδία είχαν μείνει ζωντανοί μόνο 15 άνθρωποι σε απελπιστική κατάσταση. Από τους 15 κατάφεραν να επιζήσουν μόνον 10.

Τα περιστατικά κανιβαλισμού που εκτυλίχθηκαν πάνω στη σχεδία έγιναν γνωστά από τις μαρτυρίες των επιζώντων. Η υπόθεση συγκλόνισε την γαλλική κοινωνία και την νέα κυβέρνηση του Λουδοβίκου του 18ου, που είχε αναλάβει την διοίκηση της χώρας, μετά την πτώση του Ναπολέοντα, ένα χρόνο νωρίτερα.

Ο στίχος λοιπόν «να δούμε ποιος θα φαγωθεί» έχει πίσω του την πραγματική ιστορία του ναυαγίου της φρεγάτας «Μέδουσα» και των επιβατών της σχεδίας που φτιάχτηκε από την ξυλεία του πλοίου.

Ο πίνακας του Ζερικό

Πρόκειται για μία τόσο συγκλονιστική ιστορία που έγινε και πίνακας ζωγραφικής. Ο Γάλλος ζωγράφος Τεοντόρ Ζερικώ εμπνεύστηκε από την τραγωδία και δημιούργησε το πίνακά του τον οποίο ονόμασε «Σχεδία της Μέδουσας». Το πρωτότυπο έργο, που σήμερα έχει κυκλοφορήσει σε αμέτρητα αντίγραφα και είναι πολύ αναγνωρίσιμο, ήταν πολύ μεγάλο, με διαστάσεις 4,91 Χ 7,16 μέτρα.

Ο Ζερικώ μελέτησε πολύ και με λεπτομέρειες την περίπτωση του ναυαγίου και για να έχει ολοκληρωμένη άποψη για τα όσα διαδραματίστηκαν πάνω στη σχεδία, επισκέφτηκε κάποιους από τους επιζώντες στο νοσοκομείο και ζήτησε να δει κάποια από τα πτώματα στο νεκροτομείο.

Συναντήθηκε με τον διασωθέντα μαραγκό του πλοίου, ο οποίος κατασκεύασε ένα πιστό αντίγραφο της σχεδίας και κλείστηκε 8 ολόκληρους μήνες στο εργαστήριό του για να ολοκληρώσει τον πίνακα.

Ο Ζερικώ πέθανε 5 χρόνια μετά την ολοκλήρωση του έργου και μέχρι τότε η «σχεδία της Μέδουσας» δεν είχε πουληθεί. Αργότερα τον πίνακα αγόρασε η γαλλική κυβέρνηση και έκτοτε αποτελεί ένα από τα διάσημα εκθέματα του μουσείου του Λούβρου.