Μικρό σημείωμα για τον καπετάν Διαμαντή

Τις προηγούμενες ημέρες πραγματοποιήθηκαν αρκετές εκδηλώσεις τιμής στον Άρη Βελουχιώτη και καλώς έγινε έτσι. Αν ήταν οι πρέπουσες ή όχι, αυτή είναι μια άλλη συζήτηση.
Όμως, πάντα στριφογύριζαν στο μυαλό μου και άλλες μορφές που πήραν μέρος στην Εθνική Αντίσταση και, δεν ξέρω πώς, το μυαλό μου καρφώθηκε σε ένα όνομα το οποίο το είχα ακούσει, αλλά δεν είχα εμβαθύνει σε αυτό: Καπετάν Διαμαντής. Μια μορφή που, όπως ανακάλυψα συμπυκνώνει όλη την δόξα, αλλά και τραγωδία της αριστεράς στην δεκαετία του 1940.
Ποιος ήταν και τι έκανε ο καπετάν Διαμαντής;
Ο Γιάννης Αλεξάνδρου γεννήθηκε το 1914 στην Λιλαία Φθιώτιδας, απόγονος πολεμιστή του 1821. Αν και από φτωχή αγροτική οικογένεια, τελείωσε το σχολείο και σπούδασε στην Νομική Θεσσαλονίκης. Στα μαθητικά ή φοιτητικά του χρόνια οργανώθηκε στην ΟΚΝΕ. Στη σχολή ήταν καθοδηγητής του Θωμά Πάλλα, του μετέπειτα καπετάν Κόζιακα που έδρασε στην περιοχή μας.
Συμμετείχε στον πόλεμο του 1940-41 ως λοχίας και με την κατάρρευση του μετώπου επέστρεψε στην πατρίδα του, όπου και συμμετείχε στις συνεδριάσεις του ΚΚΕ. Με την ίδρυση του ΕΛΑΣ βγαίνει στο βουνό έναν μήνα μετά τον Άρη και καθοδηγεί την «8η Ομάδα» στον Παρνασσό. Παίρνει μέρος σε όλες τις μάχες της περιοχής, έχοντας μάλιστα ιδιαίτερη συμβολή στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, ενώ μεγάλη ήταν και η συμβολή του στην εδραίωση του ΕΛΑΣ στην Αττικοβοιωτία. Όταν ο ΕΛΑΣ μετατράπηκε σε τακτικό στρατό, ο Διαμαντής έγινε καπετάνιος στο 34ο Σύνταγμα της 2ης Μεραρχίας του. Συνέχισε την δράση του και στα Δεκεμβριανά, όπου υπερασπίστηκε την «Σωτηρία» ενάντια στους Άγγλους.
Με την αποστράτευση του ΕΛΑΣ ονομάστηκε Ταγματάρχης, όμως η λευκή τρομοκρατία τον ξανάβγαλε στο βουνό. Καταδιωγμένος, μόνος αρχικά, με ομάδα αργότερα, αντιμετωπίζει με επιτυχία τις παρακρατικές ομάδες. Όταν ιδρύεται ο ΔΣΕ, γίνεται διοικητής του Αρχηγείου Παρνασσίδας και αντιμετωπίζει με επιτυχία όλες τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Εθνικού Στρατού. Οι τακτικές του (υποχωρητικοί ελιγμοί, πέρασμα στα μετόπισθεν του εχθρού, αιφνιδιαστικά χτυπήματα κτλ) τον καθιστούν θρύλο στα μάτια των μαχητών του ΔΣΕ και τον σέβονται οι αντίπαλοι σε σημείο που να διδάσκεται ο τρόπος δράσης του στην σχολή Ευελπίδων.
Το 1948, με την δημιουργία του ΚΓΑΝΕ, ο Διαμαντής αναλαμβάνει την διοίκηση της ρουμελιώτικης 2ης Μεραρχίας του ΔΣΕ και συμμετέχει σε όλες σχεδόν τις σημαντικές μάχες που γίνονται στην περιοχή. Χαρακτηριστικό είναι ότι πολεμά πάντα με το αγαπημένο του οπλοπολυβόλο στην πρώτη γραμμή, κάτι παράξενο και ασύνηθες για διοικητή μεραρχίας.
Συμμετέχει στην μάχη της Καρδίτσας, στα τέλη του 1948, ενώ η μεγαλύτερη επιτυχία του ήταν τον Ιανουάριο του 1949, όταν μαζί με την 1η μεραρχία του Γιώτη-Χ. Φλωράκη, καταλαμβάνει το Καρπενήσι, το οποίο και κρατά επί 19 ημέρες. Τότε ονομάζεται υποστράτηγος του ΔΣΕ. Αυτή όμως ήταν και η τελευταία επιτυχία του. Ο Εθνικός Στρατός αποφασίζει να τελειώνει μαζί του και τον κυνηγά σε ολόκληρη την Ρούμελη, όπου παραμένει καρφωμένη πεισματικά η 2η μεραρχία του. Τελικά, μετά από πολλές μάχες και περιπέτειες, ο Καπετάν Διαμαντής σκοτώνεται στις 21 Ιουνίου 1949 στο χωρίο Μάρμαρα της Φθιώτιδας.
Οι φανατικοί δεξιοί ήθελαν να κόψουν το κεφάλι του, όμως ένας στρατηγός τους απέτρεψε, λένε, με την φράση: «Μας ξεφτίλισε ζωντανός, να μη μας ξεφτιλίσει και νεκρός». Ούτε το σώμα του εκτέθηκε, λόγω της ζέστης. Τελικά θάφτηκε έξω από την μάντρα του νεκροταφείου της Λαμίας.
Μετά θάνατον πήρε τον τίτλο του Αντιστράτηγου-τιμημένου νεκρού του ΔΣΕ, ενώ όλοι, φίλοι και εχθροί, μιλούν για έναν άνθρωπο μορφωμένο, καταρτισμένο, γενναίο, με ενδιαφέρον για τους συντρόφους του και δοσμένο πλήρως στον αγώνα για τον οποίο έδωσε τη ζωή του.
Ο Καπετάν Διαμαντής στο facebook.
Θέλοντας να κάνω κάτι διαφορετικό για να τιμήσω το συγκεκριμένο πρόσωπο και την γενιά που εκπροσωπεί, έφτιαξα ένα προφίλ στο fb με όνομα Γιάννης Αλεξάνδρου Καπετάν Διαμαντής. Το προφίλ αυτό έχει ως τώρα 1700 περίπου φίλους. Φυσικά αρκετοί ήταν δύσπιστοι, βλέποντας έναν άγνωστό τους με φυσεκλίκια να τους κάνει αίτημα φιλίας, όμως όταν τους εξηγούσα τι ακριβώς θέλω, οι περισσότεροι, είδαν θετικά το εγχείρημα. Τι θέλω λοιπόν; Να ανεβάζω εκδηλώσεις, τραγούδια, άρθρα, μελέτες, ανακοινώσεις που αφορούν την δεκαετία του 1940, να μεταφέρω πληροφορίες ή να λύνω απορίες από όσους με ρωτούν, να μαθαίνω κι εγώ καινούργια πράγματα, να φέρνω ακόμα και ανθρώπους σε επαφή, όταν έχουν κοινά βιώματα, εμπειρίες ή ανησυχίες.
Η αλήθεια είναι ότι ως τώρα ήμουν αρκετά «επιθετικός» στα αιτήματα φιλίας που έκανα, σε σημείο να παρεξηγηθώ από μερικούς, όμως νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να ξαναμιλήσουμε για την δεκαετία του 1940, όχι με εμπάθειες και στερεότυπα, αλλά για να ψηλαφίσουμε ξανά την ιστορική μνήμη και να δούμε την ζωή των γονιών, παππούδων και προπαππούδων μας κάπως αλλιώς. Αν λοιπόν, δείτε αίτημα φιλίας από μια μορφή του παρελθόντος ή του κάνετε εσείς, να ξέρετε ότι μπαίνετε σε έναν κόσμο ηρωισμού και τραγωδίας, μνήμης, αλλά και λήθης, τόσο μακρινό, αλλά και τόσο κοντινό στον δικό μας.

Κώστας Μιχαλάκης
Φιλόλογος-Ιστορικός