Ο Απαγορευμένος Καρπός της Λογικής. Ορθοδοξία εναντίον Ορθολογισμού

Του Γεωργίου Καρκανιά, Αρχιτέκτονα Μηχανικού
Με δέος διάβασα την Τρίτη, άρθρο του κου Αθανασίου Τύμπα, θεολόγου και μουσικού. Ως ιερωμένος στράφηκε ενάντια στον Ορθολογισμό, χαρακτηρίζοντάς τον ως “τη μεγαλύτερη αρρώστια του σύγχρονου ανθρώπου”.
“Χωρατατζής”, λέω “ο ιερεύς” και συνέχισα να διαβάζω συνειδητοποιώντας πως τελικά όσα έγραφε δεν ήταν καθόλου αστεία. Φράσεις όπως “Ορθολογισμός είναι όλα τα πάθη μαζί: υπερηφάνεια, κενοδοξία, ματαιοδοξία” και “Οι μορφωμένοι άνθρωποι και οι επιστήμονες είναι πιο επιρρεπείς από τους απλούς αμόρφωτους ανθρώπους στο αμάρτημα του ορθολογισμού”, με έκαναν να ελέγξω το ημερολόγιο. Με έκπληξη διαπίστωσα πως ΔΕΝ είχα μεταφερθεί χρονικά στο 1016! (είχα ακόμα σήμα wifi, εξάλλου). Συνεπώς δεν υπήρχε κανένας φόβος καύσης στην πυρά αν μοιραστώ μερικές ορθολογικές σκέψεις.

Πάνω που νομίζεις ότι κάποιες εποχές έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί, υπάρχει κάποιος να σου θυμίζει πως ο σκοταδισμός ελλοχεύει. Τις περισσότερες φορές φορώντας μαύρα άμφια. Συνέβη σε πολλές ισλαμικές κοινωνίες όπως το Αφγανιστάν και το Ιράν, όπου η ζωή κυλούσε στα δυτικά πρότυπα τις δεκαετίες του ‘60 και ‘70 αλλά κάποιοι θρησκόληπτοι αποφάσισαν πως το κακό παραέγινε και με σύνθημα «Εμπρός πίσω!» γύρισαν τις κοινωνίες τους στο μεσαίωνα. Εν έτει 2016, συνάνθρωπος και συμπολίτης μας, προσπαθεί να επιχειρηματολογήσει ενάντια στον Ορθό Λόγο, θεωρώντας πως ένα ανώτερο Ον είναι καταλληλότερο να λύσει τα προσωπικά μας προβλήματα παρά η λογική ανάλυση του τί μπορεί να φταίει πραγματικά.

Δε λέω, οι προθέσεις του εν λόγω πάτερ* ίσως να είναι και αγνές. Προσπαθώ να δω συνήθως το καλό μέσα στους ανθρώπους. Ακόμα και στους πλέον παράλογους. Υπάρχει θηριώδης διαφορά ωστόσο, στο να δίνεις σε κάποιον μια ελπίδα, ένα placebo, μια όμορφη ιστορία, μια υπόσχεση μεταθανάτιας ζωής και στο να προσπαθείς να δαιμονοποιήσεις μία από τις βασικότερες αιτίες που ο ανθρώπινος πολιτισμός ξέφυγε από τα δεσμά της άγνοιας και της δεισιδαιμονίας. Ο Ορθολογισμός και η Κριτική Σκέψη ήταν που έδωσαν το έναυσμα να αναπτυχθούν οι σύγχρονες επιστήμες. Μετά από ένα δυσάρεστο διάλειμμα μιας χιλιετίας, μπόρεσε η ανθρωπότητα να επανεξετάσει τα κείμενα της αρχαιότητας** και να χτίσει βιβλιοθήκες και μουσεία αντί καθεδρικών. Αλλά ας σταματήσω κάπου εδώ να κομίζω γλαύκα εις Αθήνας.

Είχα κάποτε συναντήσει δύο ανθρώπους που κατηγορούσαν το οξυγόνο ότι “Αφού διαβρώνει τα μέταλλα, φαντάσου τι κάνει σε εμάς. Άρα θα πρέπει να λιγοστέψει το οξυγόνο στην ατμόσφαιρα”. Ο ένας έκανε πλάκα. Ο άλλος ήταν ένα χαρακτηριστικό υπόδειγμα αρχετυπικού βλάκα. Είναι το σημείο που αναρωτιέσαι σε ποια από αυτές τις κατηγορίες ανήκει ο μαυροφορεμένος πολέμιος του Ορθολογισμού.
Στον αντίποδα, μπορεί κάποιος χαριστικά να ανεχθεί τον καταπραϋντικό λόγο όσων μιλάνε για μια ζωή που ξεκινάει όταν η εγκόσμια τελειώσει. Χωρίς να είναι ξεκάθαρο αν είναι στη φύση μερικών ανθρώπων να πιστεύουν σε αυτό ή αν είναι ένας διακαής πόθος ενός δεκαεξάχρονου μεσαιωνικού χωρικού που τον στέλνει ο άρχοντάς του στον πόλεμο, να προλάβει να ζήσει σε έναν άλλο κόσμο εν ειρήνη με τα αγαπημένα του πρόσωπα, κάποιοι άνθρωποι έχουν αυτήν την εσωτερική ανάγκη να ελπίζουν να συναντήσουν το δημιουργό τους κάποια μέρα. Δε λέω, μπορεί να πλησιάζει τα όρια της απάτης αλλά δυστυχώς αυτό μάλλον δεν θα αποδειχτεί ποτέ.

Μπορεί να μην αποδεικνύεται ούτε η ύπαρξη ενός άλλου κόσμου αλλά πολλοί σκέφτονται “Δε βαριέσαι; Δεν έχω και τίποτα να χάσω.” Ειδικά αν το τέλος πλησιάζει. Λογική και αποδεκτή στάση. Δύσκολα πετάς ένα χαρισμένο λαχείο που κληρώνει σήμερα. Για όσους θέλουν όμως να είναι ήρεμοι και να καταπολεμούν τα προβλήματά τους χωρίς να κάθονται να σκάνε και πολύ, θα συνιστούσα μια βόλτα από τον Κήπο του Επίκουρου όπου μπορούν να ρωτήσουν τον ίδιο για την Αταραξία που προτείνει.

Προσωπικά, θα ήθελα να μάθω εάν ο μαλωμένος με τη λογική ρασοφόρος ποιμένας μιλάει εξ ονόματος του Κυρίου, της Εκκλησίας της Ελλάδος, της Ορθοδοξίας ή όσα παραθέτει είναι προσωπικές σκέψεις και προβληματισμοι.

*Στα νέα ελληνικά το άκλιτο ουσιαστικό “ο πάτερ” έχει αντικαταστήσει το αρχαίο κλιτό “ο πατήρ, του πατρός”
**σε αυτό το σημείο να ευχαριστήσουμε όσους Χριστιανούς μοναχούς και Άραβες λόγιους αντέγραψαν και διέσωσαν αρχαία κείμενα αλλά είναι ακόμα ανοιχτός ο φάκελος της καταστροφής της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Μόλις έχουμε τα αποδεικτικά στοιχεία θα διεκδικήσουμε και την αποζημίωση.