Ο Σακαφλιάς του Βασίλη Τσιτσάνη Και απάντηση του περιοδικού «Τρικαλινή Έκφραση» στο Π.Σ «Το Βαρούσι»

Στο τραγούδι του Βασίλη Τσιτσάνη «Στα Τρίκαλα στα δυο Στενά» το υπόβαθρό του βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία. Την ιστορία και όλα τα περιστατικά αυτής της δολοφονίας που απασχόλησε τόσο τον ελληνικό τύπο, όσο και τον τύπο και την κοινωνία των Τρικάλων την παραθέτει στο βιβλίο του ο Δημήτριος Τσιγάρας, «Ο Θρυλικός Σακαφλιάς» έκδοση 2012.

Ο Βασίλης Τσιτσάνης παίρνει αυτή την τραγική ιστορία και την μετουσιώνει, παίρνοντας υπόψη του ορισμένα κοινωνικοπολιτικά χαρακτηριστικά των πρωταγωνιστών της, δίνοντας τους συγχρόνως μια νέα ιδεολογική και κοινωνιολογική προέκταση. Ο ήρωας του Τσιτσάνη λέγεται Σακαβλιάς – Σακαφλιάς.

Έχει μια μικρή ομοιότητα με το όνομα του θύματος αυτού του στυγερού και αποτρόπαιου εγκλήματος, αλλά ο ήρωας του τραγουδιού είναι o ήρωας του Βασίλη Τσιτσάνη, ο οποίος τον ντύνει με τα δικά του κοινωνικοπολιτικά χαρακτηριστικά της εποχής και τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά της δικής τους κοινωνικής προέλευσης και του κοινωνικού περίγυρου που συναναστρέφεται.

Ο ήρωας του είναι, ο Μάγκας, είναι το καλό και ντερβίσικο-Λεβέντικο παιδί, δεν είναι ο ψευτόμαγκας και ο κουτσαβάκης και ο μπράβος φασίστας παρακρατικός.

Ο Σακαφλιάς του Τσιτσάνη είναι χαρακτηριστικός τύπος των Τρικάλων εκείνης της εποχής. Άντρας και Λεβέντης-Μάγκας με τα όλα του. Ο Τσιτσάνης γνωρίζει από νωρίς την ψεύτικη και υποκριτική αστική τάξη-ένα μέρος της- των Τρικάλων. Η οποία φυσικά τον απορρίπτει και τον ίδιο και την θεματολογία του.

Αυτό που κάνει και σήμερα μια μικρή υποκριτική τάξη των Τρικάλων.

Αυτό ενοχλεί στο έργο του Βασίλη Τσιτσάνη. Ότι αναγορεύει χαρακτήρες και ήρωες της καθημερινής ζωής.

Ο ήρωας του Βασίλη Τσιτσάνη είναι αληθινός με την έννοια του μύθου.

Σε όλους τους αρχαιοελληνικούς μύθους το υπόβαθρό τους είναι απείρως πιο τραγικό και αποτρόπαιο.

Αλλά ο ποιητής, ο μυθοπλάστης, ο καλλιτέχνης τον μετουσιώνει σε αλήθεια της ζωής.

Στο τραγούδι του Βασίλη Τσιτσάνη είναι συμπυκνωμένες αλήθειες για τους αγνούς και αυθεντικούς ανθρώπους που συναναστρέφεται γύρω του και δεκάδες από αυτούς πέφτουν μπαμπέσικα από τους μπράβους κάθε λογιών οργανώσεων, παρακρατικών αρχών και εξουσιών, αλλά και των παθών των ιδίων.

Και ο έρωτας είναι απαγορευμένος στα χρόνια του και η προδοσία πανταχού παρών. Και η εξουσία είναι βάρβαρη και αυταρχική και φασιστική στα χρόνια του και εκφαυλίζει και εκφασίζει μια ολόκληρη κοινωνία.

Η άνθρωποι του περιθωρίου(οι μη διαπλεκόμενοι με τις αρχές και τις εξουσίες), οι ρέμπελοι, οι εργάτες, οι πρόσφυγες αντιστέκονται προβάλλοντας έναν άλλο τρόπο ζωής και τον εκφράζουν μέσα από το είδος του τραγουδιού που καθιερώθηκε ως ρεμπέτικο και αργότερα ως λαϊκό.

Στα Τρίκαλα στα ΔΥΟ στενά αναφέρεται το τραγούδι του Βασίλη Τσιτσάνη και τα στενά τότε στα Τρίκαλα υπήρχαν μόνο στον οικισμό της παλιάς πόλης. Οι άλλοι οικισμοί των Τρικάλων ήταν διάσπαρτοι και ανοιχτοί από πολλές μεριές.

Εκεί ήταν τα χάνια και τα καπηλειά που σύχναζαν οι νταήδες κουτσαβάκηδες και τα πραγματικά λεβεντόπαιδα-μάγκες εκείνης της εποχής. Δυο είδη ανθρώπων με διαφορετική νοοτροπία. Οι κουτσαβάκηδες επιστρατεύονταν από ανθρώπους που ασκούσαν μια κάποια εξουσία(οικονομική-πολιτική-κοινωνική) και όχι μόνο, για να «φάνε» τα ντερβέσικα καλά παιδιά, ακόμη και τα παιδιά που ερωτεύτηκαν μια πλούσια κόρη ή ακόμη και ανθρώπους με διαφορετικές σεξουαλικές συμπεριφορές.

Ο Τσιτσάνης σηματοδοτεί με τα ΔΥΟ στενά τον πρώτο αστικό χώρο της παλιάς πόλης που συνήθως πάντα ένα μέρος των αστικών ιστών των πόλεων διαπλέκονται με την εξουσία και είναι αντιδραστικοί. θέλει να σηματοδοτήσει και τη στενο-κεφαλιά υποκριτών αστών και μικροαστών που κινούνται πολλές φορές στα στενά και στα σκοτεινά δρομάκια των πόλεων και των στενών διαδρόμων της εξουσίας και καταπιέζουν και καταδιώκουν όλους τους «διαφορετικούς».

Που καταδιώκουν κάθε αυθεντική και λαϊκή δημιουργία, όπως κατεδίωκαν και εκείνον.

Αυτό είναι ένα δεύτερο μέρος από το κοινωνικοπολιτικό υπόβαθρο που εμπνέει τον Βασίλη Τσιτσάνη στα περισσότερα έργα του. «Στα Τρίκαλα στα ΔΥΟ στενά σκοτώσανε τον Σακαφλιά».

Με τα Τρίκαλα στα ΔΥΟ στενά, ο Βασίλης Τσιτσάνης δίνει ξεκάθαρα τη σημειολογία του αντιδραστικού και υποκριτικού, ενός μέρους, του αστικού ιστού των Τρικάλων της παλιάς πόλης.

Υπήρξαν και υπάρχουν δολοφονίες μέσα στις φυλακές, αλλά είναι απλά περιστατικά-κομμάτια και συστατικά του κοινωνικού υπόβαθρου στην σκέψη του Βασίλη Τσιτσάνη για να προεκτείνει την έμπνευσή του σε εκείνο που πρέπει περίτεχνα να καλύψει.

Οι μύθοι και πολλά τραγούδια είναι καλυμμένες αλήθειες για αυτό αγγίζονται μόνο από την ψυχή του ανθρώπου και δικαίως ο ελληνικός λαός και όχι μόνο, έχει αγγίξει με την ψυχή του τα τραγούδια του και λατρεύει τον Βασίλη Τσιτσάνη.

Ο δημιουργός της «Συννεφιασμένης Κυριακής», δεν έγραψε απλά ένα τραγούδι για μια συννεφιασμένη Κυριακή, αλλά για μια Συννεφιασμένη Ελλάδα.

Ο Βασίλης Τσιτσάνης δεν έγραψε το τραγούδι «Στα Τρίκαλα στα Δυο Στενά» απλά για ένα ντερβίσικο καλό παιδί των Τρικάλων, αλλά για όλα τα ντερβίσικα-Λεβέντικα καλά παιδιά της Ελλάδας που πέφτουν μπαμπέσικα, όπως πρόσφατα έπεσε και «φάγανε» μπαμπέσικα τον Παύλο Φύσσα.

Φωτο από το Βιβλίο: «Ο Θρυλικός Σακαφλιάς» του Δημήτρη Τσιγάρα 1908.

Βασίλης Πάνος

Απάντηση του περιοδικού «Τρικαλινή Έκφραση» στον Π.Σ «Το Βαρούσι»

Ο Π.Σ «Το Βαρούσι» χρησιμοποίησε ένα απόσπασμα του περιοδικού μας: «Τρικαλινή Έκφραση» με υπεύθυνο τον Βασίλη Πάνο αλλά δεν παρουσίασε όλο το απόσπασμα (είχε βέβαια την πηγή και όποιος ήθελε μπορούσε με κάποιο κόπο να την ανατρέξει) αλλά η πρώτη εντύπωση έμεινε ότι άλλα έλεγε ο Βασίλης Πάνος το 1994 και άλλα λέει σήμερα, παραθέτουμε το επίμαχο μικρό σατιρικό δημοσίευμα το οποίο το υπογράφει ο Τάκης ο Χοντρός, ο οποίος δεν έχει σημασία ποιος είναι ο Τάκης ο Χοντρός, αλλά ότι το κομμάτι αυτό είναι ένα σατυρικό δημοσίευμα και σατιρίζει «διασκεδάζει» όλη αυτή τη φιλολογία εκείνης της εποχής περί των «στενών» και της «στενής», είναι καταφανέστατο αυτό.

Άλλωστε τα λίγα τεύχη της «Τρικαλινής έκφρασης» που κυκλοφόρησαν, τα περιεχόμενά του είχαν το ίδιο σατυρικό ύφος. Το περιοδικό δεν ήταν ιστορικής έρευνας, σατίριζε διάφορα δημοσιεύματα των ημερών και πιστεύαμε ότι κανείς δε θα το έπαιρνε σοβαρά από ιστορικής απόψεως.

Κάναμε φαίνεται λάθος, και το αναγνωρίζουμε, κάποιοι φαίνεται το πήρανε σοβαρά.

“Δεν σκοτώσανε το Σακαφλιά στα Τρίκαλα στα δυο στενά, αλλά στη “Στενή”, καθότι δεν έβγαινε άσμα με το “Στενή”, και ο μεγάλος Τσιτσάνης το είπε στενά.

Σύμφωνα με διαδόσεις της πιάτσας “Στενή” ήταν ένας στενός διάδρομος που οδηγούσε σε ένα μικρό τεκέ, εκεί όπου οι μάγκες και τα ντερβισόπαιδα φουμάραν το “καλό πράμα”. Διότι παλιά ήταν πιο προχωρημένοι οι φύλακες και οι διευθυντές των φυλακών, διότι διέθεταν και ειδικούς τεκέδες. Και σύμφωνα πάντα με ανθρώπους της πιάτσας το “πράμα” δεν ήταν και τόσο “καθαρό”, και έτσι έγινε το φονικό”.

Και συνεχίζει το απόσπασμα με το εξής ποιηματάκι:

Το “πράμα” δεν ήταν καθαρό

και έγινε το φονικό

Το Σακαφλιά σκοτώσανε

και κάτω τον ξαπλώσανε

Ήταν το πιο καλό παιδί

τον έφαγε η φυλακή

Ήταν ντερβίσικο παιδί

τον μαχαιρώσαν στην “στενή”.

Αυτό κυκλοφόρησε στη φυλακή πριν βγάλει ακόμη ο Τσιτσάνης το τραγούδι, πάντα βέβαια από διαδόσεις της πιάτσας. Μετά ο στίχος βγήκε από τη φυλακή και κυκλοφόρησε στους καφενέδες, και ειδικά στα “ταμπάκικα” στα “καρβουνιάρικα” πίσω από τον ΟΤΕ και στο υπόγειο του “Μαμάλα”.

Τάκης ο Χοντρός.

Περιοδικο «Τρικαλινή Έκφραση»