Οι Μύθοι μάς διδάσκουν: Μία απόπειρα ερμηνείας της τραγωδίας των Τεμπών.

ΙΔΕΟπολις
https://iliasgiannakopoulos.blogspot.Com
Ηλία Γιαννακόπουλου
Φ ι λ ο λ ό γ ο υ

Οι Μύθοι μάς διδάσκουν: Μία απόπειρα
ερμηνείας της τραγωδίας των Τεμπών.
«Ο κόσμος όπου αισθάνομαι πιο άνετα, είναι ο
Ελληνικός μύθος» (Αλμπέρ Καμύ).
Αποτελεί κοινό τόπο η διαπίστωση πως τα οδυνηρά παθήματα και
οι μεγάλες δυστυχίες και καταστροφές οδηγούν τους ανθρώπους στην
αναζήτηση εκείνων των μύθων που ερμηνεύουν το “κακό” και
διδάσκουν περί του “πρακτέου”.

2

Ο Μύθος στην κλασική εποχή παρέπεμπε στον Λόγο, στην Ομιλία
και αργότερα στην Διήγηση. Βασικό στοιχείο του η Φαντασία, η
Αλληγορία και ο Συμβολισμός. Οι Μύθοι ιστορικά άλλοτε λειτούργησαν
απελευθερωτικά κι άλλοτε ως μηχανισμός υποδούλωσης της
ανθρώπινης σκέψης. Εμείς στο παρόν κείμενο κρατάμε τον
απελευθερωτικό του ρόλο και τον χρησιμοποιούμε ως κωδικό για την
ερμηνεία κάποιων σημερινών γεγονότων .
Οι λανθάνουσες αλήθειες των Μύθων
Για τους απαιτητικούς και τους επίμονους οι παραδοσιακοί
Αισώπειοι Μύθοι και όχι μόνον (λαϊκοί μύθοι…) αποτελούν πηγή
σοφίας και διδαχής για την τεχνική και την τέχνη του καθημερινού μας
βίου, αλλά και για την “τέχνη” του “άρχειν”. Οι μύθοι αυτοί
αποφεύγοντας τον φθηνό διδακτισμό και το ύφος της κατήχησης
αναδεικνύουν κάποιες διαχρονικές αλήθειες, χρήσιμες για “άρχοντες”
και ”αρχόμενους”.

3

Εμβαθύνοντας ο Αίσωπος στον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου
κατόρθωσε με τους μύθους του να διατυπώσει διαχρονικές
ψυχολογικές αλήθειες που μόνον η Ψυχολογία του Βάθους πολύ
αργότερα μπόρεσε να καταγράψει με πειστικό τρόπο. Μέσα από
καθημερινές ιστορίες προβάλλονται Ηθικά Αξιώματα και Στάσεις Ζωής
χρήσιμες για την αυτογνωσία του ανθρώπου και για το “δέον” την
κοινωνικής του συμπεριφοράς.

Σχετικά με το περιεχόμενο, την αξία και το ρόλο των μύθων
γράφει ο Αβιανός: “Έχεις στα χέρια σου ένα έργο που ευχαριστεί το
πνεύμα, γυμνάζει το μυαλό και αναπτερώνει τη διάθεση, ένα έργο
που δίνει τελικά μια γνώση του συνόλου της ζωής .Έβαλα δέντρα να
μιλούν, θηρία να διαλέγονται γρυλίζοντας με ανθρώπους, πουλιά να
λογομαχούν φλύαρα, ζώα να γελούν, ώστε καθένας να μπορεί να βρει

4

το ηθικό αξίωμα που του χρειάζεται διατυπωμένο ακόμη και από
άψυχα πράγματα” (Αβιανού Μύθοι).
Στους τρεις μύθους που ακολουθούν αποπειράται μία συσχέτιση
της υπόρρητης “αλήθειας” που κρύβεται σε αυτούς και στα θλιβερά
συμβάντα της τραγωδίας των Τεμπών.
Βασικές συνιστώσες αυτής της συσχέτισης είναι η αξία της
προνοητικότητας, η υποκρισία και το ατελέσφορο των πολιτικών και
κομματικών αντεγκλήσεων σχετικά με την απόδοση ευθυνών και της
ορθής πορείας κάθε κομματικού σχηματισμού. Ο τρίτος μύθος συνιστά
μία διαχρονική υπόμνηση για το χρέος όλων μας απέναντι στο γενικό
συμφέρον, όταν οι περιστάσεις το επιβάλλουν.
« Ο Αγριόχοιρος και η Αλεπού»
«Ένας Αγριόχοιρος στάθηκε στις ρίζες ενός δέντρου και ακόνιζε τα
δόντια του. Μία Αλεπού τον ρώτησε γιατί ακονίζει τα δόντια, αφού
δεν τον απειλεί κυνηγός ούτε κάποιος άλλος κίνδυνος. Ο Αγριόχοιρος
είπε: ”Δεν το κάνω χωρίς λόγο. Αν βρεθώ μπροστά σε κίνδυνο, δεν θα
ασχοληθώ τότε με το ακόνισμα των δοντιών μου, αλλά θα τα έχω
έτοιμα και θα τα χρησιμοποιήσω”». (Αίσωπος).
Το μήνυμα που αναδύεται από τον παραπάνω Αισώπειο μύθο
είναι πασιφανές και αναδεικνύει την αξία της Π ρ ο ν ο η τ ι κ ό τ η τ α
ς, όχι μόνον στον καθημερινό μας βίο αλλά και στον δημόσιο. Κι αυτό
γιατί στο βαθμό που ο άνθρωπος δεν μπορεί να προβλέψει τους
κινδύνους που ελλοχεύουν σε κάθε του βήμα, οφείλει να οργανώσει
την άμυνά του και να καλλιεργήσει όλους εκείνους τους μηχανισμούς

5

που θα ελαχιστοποιήσουν την εμφάνισή τους αλλά και τον τρόπο
αντίδρασης σε αυτούς.

Όλα όσα έγιναν γνωστά με το δυστύχημα της σύγκρουσης των δύο
μοιραίων τρένων επικυρώνουν με τον πιο δραματικό τρόπο την
απουσία κάθε μέτρου πρόνοιας σε περίπτωση ανθρώπινου λάθους. Η
απειρία του σταθμάρχη, το ανθρώπινο λάθος και η απουσία
μηχανισμών πρόνοιας και διόρθωσης του ανθρώπινου λάθους, όπως
και οι εγκληματικές παραλείψεις του κράτους ανέδειξαν περίτρανα πως
ως λαός και κράτος λειτουργούμε ως επιμηθείς και όχι ως προμηθείς.
Είναι επιτακτική ανάγκη στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης να
μην αφήνεται τίποτα στην τύχη και να εκπαιδευόμαστε ως άτομα, λαός
και ιδιαίτερα ως κράτος στην ορθή κρίση και στην πρόβλεψη ή
προνοητικότητα κάθε θλιβερού και απροσδόκητου γεγονότος. Η
προνοητικότητα δεν αφορά μόνον την αποφυγή κάθε δυστυχήματος,
αλλά και τον τρόπο αντίδρασης σε αυτό, αν ( αυτό) διαψεύσει και
ακυρώσει κάθε προγραμματισμό πρόβλεψής του.

6

Συμπληρωματικά προς την αλήθεια-δίδαγμα του παραπάνω μύθου
λειτουργεί και η παρακάτω θέση του Πλούταρχου:
“Μηδέν της τύχης, αλλά πάντα της ευβουλίας και της πρόνοιας”.
«Ο Κάβουρας και η Μητέρα του»
«Ένας Κάβουρας, καθώς προχωρούσε ανάποδα με το στραβό του
βήμα, χτύπησε το καβούκι του στα βράχια της ακτής.
Η Μητέρα του, που ήθελε να τον δει να προχωράει ανεμπόδιστα
του έκανε, λένε, την εξής παρατήρηση: “Μην ξεστρατίζεις από την
πορεία σου, παιδί μου, και μην περπατάς ανάποδα και λοξά. Να
προχωράς με ζωντάνια και αποφασιστικότητα και να πορεύεσαι με
σιγουριά στο δρόμο ίσια μπροστά”.
“Θα κάνω όπως λες” αποκρίθηκε ο μικρός Κάβουρας”, αρκεί να
πηγαίνεις εσύ μπροστά. Κι αν μού δείχνεις το σωστό δρόμο, θα
έρχομαι κι εγώ πίσω σου με μεγαλύτερη σιγουριά. Αλλά είναι μεγάλη
ανοησία να κάνεις παρατηρήσεις και να ψέγεις τους άλλους, τη στιγμή
που εσύ πας ακόμη πιο στραβά”».(Αβιανός).
Ο μύθος του Αβιανού περιγράφει με καθαρότητα το
“ατελέσφoρο” και την υποκρισία κάποιων συμβουλών και προτροπών
προς τους άλλους για την σωστή πορεία, τη στιγμή που εμείς οι ίδιοι
βαδίζουμε στραβά. Είναι συνηθισμένο φαινόμενο να συμβουλεύουμε
με ευκολία τους άλλους περί του πρακτέου, χωρίς να έχουμε επίγνωση
της δικής μας πορείας και συμπεριφοράς.

7

Μέσα στο πένθος και στην οργή από τον άδικο θάνατο νέων
ανθρώπων τα κόμματα αντί να ζητήσουν ένα “συλλογικό και πολιτικό
συγγνώμη” για τον δικό τους “στραβό δρόμο” και την εγκληματική
αβελτηρία τους σε θέματα ασφάλειας αλληλοκατηγορούνται για το
“πιο κόμμα βαδίζει πιο στραβά”.
Είναι σημαντικό για το πολιτικό μας σύστημα και το πολιτικό
προσωπικό να αποκτήσουν αυτογνωσία αλλά και να καλλιεργήσουν
την πολιτική γενναιότητα όχι μόνον στην κριτική τους προς τα άλλα
κόμματα, αλλά και στην ανάληψη των πολιτικών ευθυνών τους, όταν
κάπου έσφαλλαν ή δεν προνόησαν σωστά. Διαφορετικά, αν δεν
διδαχτούμε από την τραγωδία των Τεμπών και αναπαραγάγουμε τις
συνήθεις κομματικές ύβρεις, τότε ας μην διαμαρτυρόμαστε για τα
παρελκόμενα μιας τέτοιας πολιτικής κακοδαιμονίας.
Ο λαός απέδωσε με σοφία και γλαφυρότητα την απουσία
αυτογνωσίας με το εμβληματικό «Ή στραβός είναι ο γιαλός ή στραβά
αρμενίζουμε».
Προφητικά και διακωμωδώντας την ανάληψη ευθυνών και την
αδυναμία διόρθωσης της πολιτικής τακτικής των αλληλοκατηγοριών
τραγούδησε ο αείμνηστος Λουκιανός Κηλαηδόνης:

8

“Tι θα πει δε φταίμε εμείς / τι θα πει πως φταίγαν οι άλλοι / τι
θα πει φταίνε αυτοί / τι θα πει ρε σεις τι θα πει; / Θα πει πως φταίμε
κι εμείς, / φταίτε κι εσείς, ναι, φταίνε κι οι άλλοι / Φταίμε κι εμείς,
φταίτε κι εσείς, / φταίει κι ο Χατζηπετρής”.
O Μύθος με το Κολιμπρί: « Ό,τι μάς αναλογεί »
«Όταν έπιασε φωτιά το δάσος, όλα τα ζώα χώθηκαν στη λίμνη να
σωθούν. Αλλά ένα μικρό Κολιμπρί κουβαλούσε νερό με το ράμφος
του, και έριχνε στην καρδιά της φωτιάς.”Τι κάνεις;” τον ρώτησε ο
βασιλιάς της νύχτας, το λιοντάρι.”Δεν βλέπεις πως αυτό που κάνεις
είναι μάταιο; ”Και το Κολιμπρί απάντησε ψυχρά: ”Κάνω αυτό που μου
αναλογεί!”».
Το λανθάνον νόημα και η κρυμμένη αλήθεια του παραπάνω μύθου
είναι η αξία της αισιοδοξίας, της δύναμης, της συμπόνιας, της
προσπάθειας και κατεξοχήν της συνειδητοποίησης του χρέους μας
προς τους άλλους και το κοινό καλό. Με τρόπο απλό αλλά και ξεκάθαρο
μάς υπενθυμίζει πως “ο καθένας πρέπει να πράττει ό,τι του αναλογεί”.
Μπορεί όλοι μας να νομίζουμε πως δεν μπορούμε να αλλάξουμε
πολλά σε αυτήν την χώρα και τον κόσμο. Κάνουμε, όμως, μεγάλο λάθος.
Αρκεί ως πολίτες και πολιτικό σύστημα να αλλάξουμε τον εαυτό μας
και τις λανθασμένες πρακτικές μας. Δεν χρειάζονται κηρύγματα και
νουθεσίες στους άλλους περί του πρακτέου. Ας μην προσδοκούμε την
αλλαγή και την διόρθωση της κοινωνίας και του κράτους μας στις
πράξεις και τα έργα των άλλων.

9

Ας γίνουμε εμείς το παράδειγμα στους άλλους κάνοντας το
ελάχιστο και “ό,τι μάς αναλογεί”. Αυτή είναι η δύναμή μας και η
διδαχή.
“Μια στάλα νερού στη Φωτιά”
*ΠΗΓΗ:Blog “ΙΔΕΟπολις”, Ηλία Γιαννακόπουλου