Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην φιλελεύθερη Ευρώπη…

Ουδείς εχέφρων πολίτης με αντικειμενική κρίση και άποψη, αμφισβητεί το γεγονός πως η Ελλάδα διέρχεται την μεγαλύτερη οικονομικοκοινωνική και πολιτική κρίση μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Μέσα σε ένα εν γένει ρευστό, ασταθές και δυσμενές γεωπολιτικό περιβάλλον, η κρίση επιτείνεται από τις αθρόες και ανεξέλεγκτες μεταναστευτικές ροές διαμέσου της χώρας μας, προς τις χώρες της κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Αυτό το μεταναστευτικό κύμα αποτελούμενο από πρόσφυγες εμπόλεμων περιοχών και μετανάστες, διογκώνεται μέρα με τη μέρα και μπορεί να μετεξελιχθεί σε τσουνάμι με απρόβλεπτες συνέπειες, όχι μόνο για την πατρίδα μας αλλά και για το εγχείρημα της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της κοινής προοπτικής.
Το αμείλικτο ερώτημα που εγείρεται είναι διττό. Το πρώτο σκέλος αφορά τους λόγους που ώθησαν αυτούς τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες και να ξεριζωθούν, προσδοκώντας ένα καλύτερο μέλλον για αυτούς και τα παιδιά τους. Το δεύτερο σκέλος αφορά τα κριτήρια και τα κίνητρα επιλογής του τόπου προορισμού.
Η απάντηση είναι προφανής. Οι μακροχρόνιοι πόλεμοι που μαίνονται στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής είναι η βασικότερη αιτία των προσφυγικών μετακινήσεων. Οι συγκρούσεις και διενέξεις μεταξύ εθνικών κοινοτήτων προκειμένου να κυριαρχήσει η μια έναντι της άλλης, απότοκο αποικιοκρατικών και ιμπεριαλιστικών παρεμβάσεων, έχουν ως συνέπεια τον αλληλοσπαραγμό, επιφέρουν την καταστροφή και τον όλεθρο. Οι φυλετικές διαφορές δρουν διαλυτικά και συντελούν στην περαιτέρω όξυνση των εντάσεων, ως ένα αδιαπέραστο τοίχος, μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ αλλότριων φυλών, ξυπνώντας πάθη και μίση αιώνων. Οι θρησκευτικές έριδες μέσα στο γενικότερο κλίμα της αποσύνθεσης, δίνουν την αφορμή σε ακραία φονταμενταλιστικά και εξτρεμιστικά μουσουλμανικά στοιχεία να εγείρουν το αίτημα της παλινόρθωσης θεοκρατικού ισλαμικού κράτους με την καθυπόταξη και εάν κρίνεται αναγκαία την εκκαθάριση των υπολοίπων θρησκευτικών δογμάτων. Αυταρχικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα με δομές που χαρακτηρίζουν τις «κλειστές κοινωνίες» ανατολικού τύπου, δεν αφήνουν περιθώρια έκφρασης και δράσης σε ατομικό επίπεδο και σε συλλογικές οντότητες. Η οικονομική ανέχεια ως φυσικό επακόλουθο των ανωτέρω, σε συνδυασμό με την δημογραφική έκρηξη, δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα, καθιστώντας την ειρηνική συνύπαρξη και συμβίωση αδύνατη και αδήριτη την ανάγκη για μετακίνηση προς έναν ελπιδοφόρο προορισμό.
Ο προορισμός για τις ορδές των εξαθλιωμένων και πεινασμένων ανθρώπων που θαλασσοπνίγονται μεσοπέλαγα είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση και ειδικότερα οι χώρες που συναποτελούν τον σκληρό πυρήνα της. Οι χώρες που ανέδειξαν την αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία, τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και οργάνωσης της οικονομίας, δηλαδή οι φιλελεύθερες δημοκρατίες.
Το βασικό κριτήριο επιλογής νέας πατρίδας και προορισμού για τους κατατρεγμένους και καταφρονεμένους απανταχού της γης δεν μπορεί να είναι άλλο από την Ελευθερία. Μόνο στα φιλελεύθερα και συνταγματικά κατοχυρωμένα δημοκρατικά συστήματα, στις «ανοικτές κοινωνίες», έχει κατακτηθεί και εμπεδωθεί απ’ τους πολίτες το αναφαίρετο και αναπαλλοτρίωτο αγαθό της ελευθερίας. Σε ένα περιβάλλον ελευθερίας και δημοκρατίας, είναι σεβαστά και απαραβίαστα τα δικαιώματα του ανθρώπου του 1789 όπως ενσωματώθηκαν στα συντάγματα δυτικού τύπου και τα ανθρώπινα δικαιώματα όπως αναφέρονται στην οικουμενική διακήρυξη του ΟΗΕ: «όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι σε αξιοπρέπεια και δικαιώματα» (άρθρο 1), «κάθε άτομο έχει δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την ασφάλεια για τον εαυτό του» (άρθρο 3), «κανένα άτομο δεν μπορεί να υποβληθεί σε βασανισμό ή σε απάνθρωπες και εξευτελιστικές τιμωρίες» (άρθρο 5), ως καρπός του Ελληνορωμαϊκού πολιτισμού και της χριστιανικής κοσμοθεωρίας.
Στα φιλελεύθερα κράτη οι έννοιες των ανθρωπίνων-ατομικών δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων του πολίτη αλληλοσυμπληρώνονται. Η έννοια του πολίτη σημαίνει για το άτομο, τα δικαιώματα και η προστασία που απορρέουν από τα φιλελεύθερα συντάγματα. Ο πολίτης απολαμβάνει το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού σε επίπεδο πολιτικό, (πολιτική έκφραση και συμμετοχή στα κοινά), κοινωνικό, (ένταξη σε κοινωνικές ομάδες και κοινωνική δράση), θρησκευτικό, (ανεξιθρησκία), σεξουαλικής προτίμησης κ.λ.π.
Μόνον στις κοινωνίες που προάγουν την ελευθερία και σέβονται απόλυτα το πρωτείο του ατόμου, μπορεί ο άνθρωπος να αναπτύξει τις παραγωγικές δυνατότητες και τις οικονομικές δεξιότητές του. Ατομική ελευθερία και οικονομική είναι συγκοινωνούντα δοχεία, καθώς δεν νοείται και δεν παρατηρείται πουθενά στον κόσμο το ένα χωρίς να αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για το άλλο. Σε ένα περιβάλλον ίσων ευκαιριών για όλους ανεξάρτητα από την καταγωγή, το φύλο, την φυλή, το θρήσκευμα, που δεν αναγνωρίζει κληρονομικά δικαιώματα και προνόμια, δεν υφίστανται προσκόμματα για επιχειρηματική δράση μπορεί το άτομο να αναλάβει πρωτοβουλίες για επένδυση και επιχειρηματικότητα. Οι φιλελεύθερες κοινωνίες όπου η σκληρή δουλειά, η φιλοδοξία και το κίνητρο του κέρδους δεν δαιμονοποιείται αλλά αντιθέτως επιβραβεύεται είναι αυτές που παράγουν πλούτο και πρόοδο. Είναι κοινωνίες δικαίου και οικονομικής ευημερίας, με βιοτικό επίπεδο αξιοζήλευτο και ένα κράτος πρόνοιας που περιθάλπει και αγκαλιάζει όλα τα αδύναμα μέλη ανεξαιρέτως. Είναι κατανοητό λοιπόν γιατί σε αυτές τις φιλελεύθερες κοινωνίες καταφεύγουν διαχρονικά οι πρόσφυγες και οι μετανάστες. Το μόνο εφόδιο που κουβαλάνε είναι η άσβεστη επιθυμία τους για μια αξιοπρεπή ζωή και η ισχυρή βούληση για ενσωμάτωση και αφομοίωση σε μια πλουραλιστική κοινωνία με κοινές αρχές και αξίες.
Πρέπει να επισημάνουμε πως παρά την φιλοξενία και τις φιλότιμες προσπάθειες που καταβάλλουμε ως Έλληνες, για να απαλύνουμε τον πόνο αυτών των ανθρώπων υπό τις τρέχουσες δυσχερείς κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, δεν είναι τυχαίο πως αυτός ο εσμός ταλαιπωρημένων ανθρώπων βλέπει τη χώρα μας ως ένα παροδικό πέρασμα και όχι ως τόπο προορισμού. Με αφορμή αυτή τη διαπίστωση, πρέπει να εργαστούμε άοκνα και απαρέγκλιτα από τον στόχο μας να καταστήσουμε την πατρίδα μας μια σύγχρονη ευρωπαϊκή δημοκρατία, ένα ευνομούμενο και φιλελεύθερο κράτος, όπου θα διασφαλίζονται οι προϋποθέσεις για αξιοπρεπή και ευημερούσα ζωή για όλους τους πολίτες.
Άρης Δίπλας
Εκπαιδευτικός 1ου Εσπερινού ΕΠΑΛ Τρικάλων, (οικονομολόγος, κοινωνιολόγος)
[email protected]