“Παρέγκλισις των ατόμων και ελεύθερη βουληση”

Τα μέλη και οι φίλοι του επικούρειου κήπου Τρικάλων στο πλαίσιο των τακτικών συναντήσεων τους, την Κυριακή 29 – 1 – 2017 συγκεντρώθηκαν και συζήτησαν για την παρέκκλιση των ατόμων με την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου που προκύπτει μέσα από αυτή. Την εισήγηση πραγματοποίησε το μέλος του κήπου Αριστοτέλης Κερασοβίτης.

Παραθέτουμε τα κυριότερα αποσπάσματα:
Πολλές από τις πεποιθήσεις που έχουν οι άνθρωποι και οι οποίες διαμορφώνουν τη σκέψη τους οφείλονται σε κάποιο φιλοσοφικό ρεύμα που οι περισσότεροι είτε αγνοούν είτε αδυνατούν να κατανοήσουν.

Στην επικούρεια φυσική φιλοσοφία η οποία αποτέλεσε τη βάση της ατομιστικής αντίληψης για το σύμπαν και της υλιστικής φυσικής, η γνώση της φύσης δεν αντιμετωπίζεται ως αυτοσκοπός, αλλά ως μία ευρύτερη προσπάθεια προσέγγισης των φυσικών φαινομένων με σκοπό την εξάλειψη των δεισιδαιμονιών, των φόβων, του άγχους και μέσω της ηδονής να επιτευχθεί η ανθρώπινη ευδαιμονία και αταραξία.
Για να το επιτύχει αυτό η επικούρεια φυσική φιλοσοφία επικεντρώνεται στα κάτωθι χαρακτηριστικά: Α). Ατομικότητα: Τα άτομα έχουν βάρος. Η ύλη είναι σύζευξη ατόμων και κενού. Β). Τυχαιότητα: Σε αντίθεση με τα αιτιοκρατικά και τελεολογικά αιτήματα των Πλατωνιστών, Στωικών και Αριστοτελικών αλλά και την χρήση της “αναγκαιότητος” του Δημόκριτου. Σε πρόσφατη συνέντευξη του ο καθηγητής Νανόπουλος δήλωσε: «είναι εκπληκτικό το πόσο μας καθορίζει αυτή η τυχαιότητα του χωροχρόνου».
Γ).Υλισμός: θεωρεί υλική ακόμη και την ψυχή. Δ). Παρέγκλισις: Η τυχαία κίνηση των ατόμων από τροχιά σε τροχιά, που δημιουργεί και την ποικιλότητα στη φύση. Η σημερινή κβαντική προσέγγιση, η οποία περιγράφετε εξαιρετικά από τον Λουκρήτιο στο βιβλίο του “Περί της φύσης των πραγμάτων”:

«όταν τα σώματα ακολουθούν κάθετη προς τα κάτω κίνηση μέσα στο κενό με το ίδιο τους το βάρος σε απροσδιόριστο χρόνο και απροσδιόριστες θέσεις,
ξεφεύγουν λίγο από την πορεία τους –τόσο μόνο όσο να μπορείς να το
χαρακτηρίσεις αλλαγή κατεύθυνσης. Αν δεν συνήθιζαν να εκτρέπονται, όλα τα
πράγματα θα έπεφταν κατακόρυφα στο βαθύ κενό, όπως οι σταγόνες της
βροχής, και δε θα ήταν δυνατό ούτε σύγκρουση να συμβεί ούτε χτυπήματα να
δημιουργηθούν ανάμεσα στα πρωταρχικά σώματα• έτσι όμως η φύση δεν θα
είχε δημιουργήσει ποτέ τίποτα».

Σύμφωνα με την παραπάνω θέση του Λουκρήτιου, η παρέγκλισις των ατόμων
συμβάλλει στην ερμηνεία της ελεύθερης βούλησης ως πηγή της ανθρώπινης
αυτονομίας και ελευθερίας. Και αυτό γιατί η σχετική ύπαρξη, η οποία εναντιώνεται στο άτομο – σωματίδιο είναι η πτωτική ευθεία γραμμή η οποία και υποδηλώνει την έλλειψη αυτοτέλειας του ατόμου ενώ η άρνηση αυτής της κίνησης και η παρέγκλισις των ατόμων αποδομεί τα αμείλικτα και άτεγκτα δεσμά της πρόνοιας – ειμαρμένης και οδηγεί τον άνθρωπο προς την αυτονομία και την αυτοπροσδιοριστία όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και ο Κάρλ Μάρξ στην περίφημη διατριβή του για τον Επίκουρο.

Είναι πρόδηλο ότι ο Επίκουρος βασιζόμενος στα κριτήρια της αληθείας (Κανόνας), και χρησιμοποιώντας την παρέγκλιση ως επίκεντρο στην φυσική ανθρωπολογική σκέψη του εξήγησε τα φυσικά φαινόμενα και τα απέδωσε εκεί που πραγματικά ανήκουν δηλαδή στις μηχανικές και χημικές ιδιότητες των ατόμων.

ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ ΚΗΠΟΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ