Σωτήρης Μπλέτσας: Γιατί πάλι ΠΑΣΟΚ;

Αλήθεια πώς μπορεί κάποιος να αναλύσει και να ερμηνεύσει την πολιτική πραγματικότητα με εργαλείο τον ποιητικό λόγο; To ερώτημα καθίσταται πιο βασανιστικό στο βαθμό που η πολιτική θεωρείται ή είναι εξ αντικειμένου η τεχνική και η τέχνη του εφικτού. Από την άλλη πλευρά η ποίηση χαρακτηρίζεται από την ελευθερία στη σύλληψη και από το ρηξικέλευθο πνεύμα στην αποτύπωση της πραγματικότητας ή στην πρόταση μιας άλλης μορφής-ιδεατής, της επιθυμητής πραγματικότητας.

Ωστόσο στον παραπάνω αφορισμό του Μπίσμαρκ – Η Πολιτική είναι η Τέχνη του εφικτού – υπάρχουν και ενστάσεις που θεωρούν πως στο corpus της πολιτικής πρέπει να καταμετρηθεί και το επιθυμητό. Κι αυτό γιατί αν η πολιτική στόχευε αποκλειστικά στην διακονία του εφικτού τότε θα ήταν ταυτόσημη με την ακινησία, την αδράνεια και την συμμόρφωση στις αναγκαιότητες της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας. Ενισχυτική των παραπάνω ενστάσεων είναι και η άποψη πως η πολιτική αφυδατώνεται όταν εκπίπτει στο επίπεδο της απλής διαχείρισης, χωρίς να επεξεργάζεται το όραμα μιας άλλης κοινωνίας .

Οι παραπάνω διαπιστώσεις για το περιεχόμενο και το χαρακτήρα της πολιτικής μπορούν να βοηθήσουν στην πληρέστερη κατανόηση και των τρόπων με τους οποίους τα κόμματα προσπαθούν να πείσουν τους ψηφοφόρους. Η κυβερνώσα παράταξη με εμφαντικό τρόπο διακηρύσσει την σημασία της κυβερνητικής σταθερότητας, ενώ ταυτόχρονα προβάλλει τους κινδύνους που ενέχει μία κυβερνητική αλλαγή.

Έτσι ο φόβος και ο αφορισμός της αλλαγής ως προοπτικής λειτουργεί ανασταλτικά στο συντηρητικό τμήμα του εκλογικού σώματος. Αυτός ο φόβος και ο αφορισμός εμπλουτίζονται και από ανάλογα απαξιωτικά κομματικά συνθήματα για την ικανότητα της αντιπολίτευσης να χειριστεί αποτελεσματικά τα τρέχοντα προβλήματα. Ενισχυτικός παράγοντας της κυβερνητικής προεκλογικής τακτικής είναι και η νωπή μνήμη του εκλογικού σώματος από την κυβέρνηση του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης (2015-2019).

Στην αντίπερα όχθη η αξιωματική αντιπολίτευση προβάλλει εμφαντικά την αναγκαιότητα της αλλαγής και της ανατροπής. Τα επιχειρήματά της εδράζονται στην αποτυχία της κυβέρνησης σε βασικούς τομείς (οικονομία, δικαιοσύνη, δημοκρατία…).Μιλά για “καθεστώς” της κυβερνώσας παράταξης που δηλητηριάζει τους θεσμούς και τη δημοκρατία. Προπαγανδίζει την ευαισθησία της για τα συμφέροντα των πολλών και των αδικημένων στο βαθμό που η κυβέρνηση συμμαχεί και διακονεί τους λίγους και την ντόπια πλουτοκρατία.

Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω η πολιτική πόλωση που αδυνατίζει την κρίση των ψηφοφόρων και δημιουργεί σύγχυση. Ο κομματικός φανατισμός σκιάζει τον ορθολογισμό και η πολιτική σκέψη ατροφεί. Ο ψηφοφόρος πιέζεται να συνταχθεί με έναν από τους δύο μονομάχους στο όνομα της χαμένης ψήφου. Τα άλλα κόμματα ανθίστανται στην παραπάνω λογική και πίεση διεκδικώντας κι αυτά μερίδιο από την ψήφο των πολιτών.

Σε αυτήν την πολιτική μέγγενη το ΠΑΣΟΚ προσπαθεί όχι τόσο για την εκλογική του επιβίωση όσο για την κομματική του ανάταξη και για την πολιτική επικύρωση της μεγάλης επιστροφής του. Κάποιοι διατείνονται πως το ΠΑΣΟΚ ποτέ δεν έφυγε και τώρα ανασυντάσσεται για το μεγάλο άλμα. Είναι αυτό που τονίζει ο Ποιητής “μαζεύω τους σκόρπιους σπόρους μου / για την καινούργια μακρινή μου ανάσταση / μαζεύω”.

Για τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους πλανάται το δίλημμα με τη μορφή ερωτήματος: “Γιατί πάλι ΠΑΣΟΚ;”

Σίγουρα η δυσπιστία των παραδοσιακών ψηφοφόρων αλλά και των νέων δρα ανασταλτικά στην πολιτική ανάταξη και ανάσταση του πάλαι ποτέ κραταιού ΠΑΣΟΚ. Η απώλεια της εξουσίας και τα οικονομικά παρεπόμενα από την οικονομική κρίση του 2010 (μνημόνια…) αδυνατίζουν τον πολιτικό λόγο του κόμματος στο βαθμό που ο πολίτης αναζητά νέες προτάσεις και πολιτικό όραμα. Οι όποιες απογοητεύσεις από του μονομάχους του δικομματισμού (ΝΔ,ΣΥΡΙΖΑ) δεν αρκούν να δημιουργηθεί ένα απόλυτο ευνοϊκό ρεύμα υπέρ του ΠΑΣΟΚ.

Εκτός των παραπάνω το ΠΑΣΟΚ υποχρεούται να πείσει πως δεν είναι ακολούθημα κανενός άλλου κόμματος, αλλά μία αξιόπιστη κομματική και πολιτική επιλογή. Όλοι το χρειάζονται και το επικαλούνται ως συμπληρωματική δύναμη, αλλά δεν το θέλουν και πολύ δυνατό. Με ποιες, λοιπόν, ισορροπίες θα μπορέσει το ΠΑΣΟΚ να επιβιώσει εκλογικά και να επιστρέψει στην πολιτική κανονικότητα για την ιστορία του;

Στις δημοκρατίες αναγκαία προϋπόθεση για την ανθοφορία της είναι η πολιτική συμμετοχή και η ανανέωση, τόσο σε επίπεδο ιδεών όσο και σε επίπεδο προσώπων (στελεχών και ψηφοφόρων). Το ΠΑΣΟΚ – δίκαια ή άδικα – φορτώθηκε το κύριο βάρος της οικονομικής κρίσης του 2010 με αποτέλεσμα οι παραδοσιακοί του ψηφοφόροι να απομακρυνθούν από τη στέγη του. Η νέα γενιά για άλλους λόγους αποστασιοποιημένη από τις αμαρτίες του παρελθόντος επιδεικνύει μία δυσπιστία ή άρνηση απέναντι σε ό,τι θεωρείται συστημικό.

Με αυτά τα δεδομένα το ΠΑΣΟΚ στο μέτρο του δυνατού αγωνίζεται να ανανεωθεί και να αρθρώσει ένα νέο πολιτικό λόγο, χωρίς τις ακρότητες του παρελθόντος και τους σύγχρονους πολιτικούς μανιχαισμούς. Αποφεύγει το συνθηματικό λόγο και επιλέγει το δρόμο των επιχειρημάτων για την πρόκληση του ενδιαφέροντος και την πολιτική συμμετοχή των πολιτών.

Σε ένα άλλο επίπεδο το σημερινό ΠΑΣΟΚ, ώριμο και πολιτικά υπεύθυνο, διεκδικεί εκείνο τον κοινωνικό χώρο που μάχεται να επιβιώσει αλλά κι εκείνο το τμήμα της δημιουργίας και της επιχειρηματικότητας. Η κοινωνία και κάθε υγιές σύστημα θεμελιώνονται πάνω στη βάση της απάλειψης της ακραίας φτώχειας, αλλά και στην εξασφάλιση εκείνων των προϋποθέσεων για την έκφραση του επιχειρηματικού πνεύματος με στόχο την παραγωγή του κοινωνικού πλούτου.

Κι αυτό γιατί καμία κοινωνία δεν μπορεί να ισορροπήσει όταν είναι διχασμένη σε τμήματα με απόλυτη φτώχεια και σε τμήματα με περισσό πλούτο. Η άδικη κατανομή του εθνικού πλούτου, αλλά και οι συνεχείς παροχολογίες με την μορφή επιδομάτων υπονομεύουν κάθε προσπάθεια για οικονομική εξυγίανση. Ας μην ξεχνάμε πως το χρέος σκάλωσε στα 400 δισ και ο κίνδυνος ενός νέου μνημονίου είναι πάντα ορατός, στο βαθμό που το πρώτο μνημόνιο κατέστη αναγκαίο με λιγότερο χρέος.

Εξίσου, όμως, αναγκαία είναι και η παρέμβαση του ΠΑΣΟΚ στα εθνικά θέματα. Δεν είναι υποχρεωτικό να ξαναγυρίσουμε στα παλιότερα συνθήματα – πολλοί θα τα χαρακτήριζαν ως εθνικιστικά ή ως μία εκδοχή επαρχιωτισμού – του τύπου «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες». Το Πατριωτικό ΠΑΣΟΚ, που ως όρος δέσποζε για πολλά χρόνια, διεκδικεί και προβάλλει την ανάγκη μιας Ελλάδας σύγχρονης στον σημερινό πολυπολικό και αβέβαιο κόσμο.

Σε αυτόν τον κόσμο οφείλουμε να επιλέξουμε νέους δρόμους και τρόπους με ισχυρές και εθνωφελείς συμμαχίες. Η αμυντική θωράκιση της χώρας είναι επιβεβλημένη, αλλά από μόνη της δεν αρκεί. Οι συμμαχίες και οι φίλοι της χώρας μας πρέπει να αξιολογούνται με γνώμονα τα μακροπρόθεσμα εθνικά συμφέροντα, στο βαθμό που όλοι αποδέχονται την αρχή πως “Οι άνθρωποι συνδέονται με φιλία, αλλά τα έθνη με συμφέροντα” (Χόχουτ).

Τέλος σε πολιτικό και θεσμικό επίπεδο το ΠΑΣΟΚ με την πείρα του παρελθόντος, την δημοκρατική του φυσιογνωμία και το κοινωνικό του όραμα μάχεται για την ποιοτική αναβάθμιση της δημοκρατίας. Οι νέες τεχνολογίες και οι νέοι τρόποι πολιτικής σκέψης και έκφρασης των πολιτών επιτάσσουν και τις αναγκαίες πολιτικές, πολιτειακές και θεσμικές αλλαγές. Κι αυτό γιατί η έννοια του πολίτη διαφοροποιείται από εποχή σε εποχή στο βαθμό που και οι συνθήκες αλλάζουν.

Αποτελεί πολιτική παραδοξολογία το ΠΑΣΟΚ να κοσμεί με πολλά παραδοσιακά του στελέχη τα ψηφοδέλτια και των δύο κομμάτων του κομματικού διπολισμού και να κατηγορείται για “κομματικό μεγαλοϊδεατισμό”. Στο πλαίσιο των πολιτικών προτάσεων σημαντική κρίνεται και η προώθηση της «κοινωνίας των πολιτών», ως συμπληρωματική δύναμη του επιτελικού κράτους. Κι αυτό γιατί τα σύγχρονα προβλήματα είναι πολλά και πολυδαίδαλα και κανένα κράτος από μόνο του δεν μπορεί να τα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά.

Το ΠΑΣΟΚ, ως ιστορικό κόμμα και αφού επιβίωσε μέσα στο καμίνι των πολλαπλών κρίσεων – κάτι που δεν κατάφεραν αντίστοιχα σοσιαλιστικά κόμματα στην Ευρώπη, όπως το Γαλλικό και Ιταλικό σοσιαλιστικό κόμμα – πορεύεται στο δρόμο των μεταμορφώσεων και των αλλαγών χωρίς τους ατελέσφορους λαϊκισμούς. Αναγκαία συνθήκη για κάθε κόμμα που φιλοδοξεί να πρωταγωνιστήσει είναι η αποδοχή της άποψης πως:

“Ο πόθος να κατανοήσεις τον κόσμο και ο πόθος να τον μεταμορφώσεις είναι οι δύο μεγάλες μηχανές της προόδου. Χωρίς αυτές, η ανθρώπινη κοινωνία θα έμενε ασάλευτη ή θα πισωδρομούσε” (Μπέρτραντ Ράσελ).

Και για να θυμηθούμε το λόγο του ποιητή το χρέος του πολιτικού είναι η συμπόρευσή του με το λαό χωρίς κολακείες και φθηνά συνθήματα «Εγώ μέσα στο πλήθος διακλαδίζομαι / η θέλησή μου διακλαδίζεται μέσα στο πλήθος“. Εξάλλου, όπως προείπα η πολιτική δεν είναι μόνον η διαχείριση του παρόντος στο όνομα του εφικτού, αλλά και το όραμα και η τέχνη του αδυνάτου. Ο Βάστλαβ Χάβελ τόνιζε πριν πολλά χρόνια:

“Ας διδάξουμε τόσο τους εαυτούς μας όσο και τους άλλους ότι η πολιτική δεν πρέπει να είναι η τέχνη του εφικτού, ιδίως αν αυτό σημαίνει την τέχνη του καιροσκοπισμού, των υπολογισμών, της ίντριγκας, των μυστικών συμφωνιών και των ελιγμών. Η πολιτική είναι επίσης και η τέχνη του αδυνάτου, δηλαδή η τέχνη του να κάνουμε τόσο τους εαυτούς μας όσο και τον κόσμο καλύτερο”.

Όταν η πολιτική εξαντλείται στο όραμα της παραμονής στην εξουσία με κάθε μέσο, τότε καταλήγει σε μία μακιαβελική τεχνική διατήρησης της εξουσίας με κάθε μέσο και κάθε κόστος.

Είναι ανάγκη, λοιπόν, τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και οι άλλες πολιτικές δυνάμεις να διαμορφώσουν ένα ελάχιστο πλαίσιο πολιτικών συγκλίσεων με στόχο την αλλαγή και την πρόοδο της χώρας και να μην αρκούμαστε σε ατελέσφορες πολιτικές βυζαντινολογίες περί συνεργασιών και άλλων πολιτικών σεναρίων.

Και επειδή οι ποιητές δεν στοχεύουν μόνον στην άλλη – διαφορετική ερμηνεία της πραγματικότητας – αλλά και στην αλλαγή, ας θυμηθούμε ή ας καταφύγουμε πάλι στη δική τους θέση που λειτουργεί ως προτροπή προς όλους μας: