Στέγαση: Κοινωνικό δικαίωμα σε απειλή

Της Ελένης Χρονοπούλου, μέλος Πολιτικού Συμβουλίου ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, Νομικός Σύμβουλος στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Οι πολίτες ασφυκτιούν, τα ενοίκια σε συγκεκριμένες περιοχές είναι στο «κόκκινο», ενοικιαστές βρίσκονται στο δρόμο μην μπορώντας να ανταποκριθούν σε αυξήσεις έως και 30%. Όταν το 62,1% των ενοικιαστών στη χώρα μας δαπανούν άνω του 50% του εισοδήματος τους για το κόστος στέγασης (ενοίκιο και λογαριασμοί) δεν μιλάμε πλέον για ζήτημα μη αξιοπρεπούς διαβίωσης αλλά για ζήτημα επιβίωσης.

Ένας προσωρινός ήπιος έλεγχος ενοικίων ως μέρος μιας πολύπλευρης στρατηγικής μπορεί να αποδειχθεί η κατάλληλη λύση για τον περιορισμό της αύξησης των τιμών σε συγκεκριμένες περιοχές ώστε να καταστήσει τη στέγαση πιο προσιτή.

Μέτρα ελέγχου ενοικίων εμφανίζονται σε διάφορες μορφές σε όλη την Ευρώπη, που κυμαίνονται από αυστηρά ανώτατα όρια στο αρχικό ενοίκιο ή επιτρέπουν τη δωρεάν διαπραγμάτευση του αρχικού ενοικίου αλλά προβλέπουν μέτριες μελλοντικές αυξήσεις ενοικίων.

Τον Φεβρουάριο του 2022 η Ισπανία επέβαλε έλεγχο ενοικίων ως μέρος του πρώτου εθνικού νόμου για το «δικαίωμα στη στέγαση». Ο νόμος επιτρέπει στις περιφερειακές κυβερνήσεις να επιβάλλουν ανώτατα όρια ενοικίων για διαμερίσματα που ανήκουν σε ιδιοκτήτες με 10 ή περισσότερα ακίνητα, σε «κόκκινες» περιοχές. Περιλαμβάνει επίσης δέσμευση του 30% των νεόδμητων μονάδων για δημόσιες κατοικίες χαμηλού εισοδήματος. Η Γερμανία σε ομοσπονδιακό επίπεδο εισήγαγε ένα «φρένο ενοικίασης» ήδη το 2015 σε περιοχές με  «τεταμένη κατάσταση στέγασης». Στην Ιρλανδία οι ετήσιες αυξήσεις ενοικίων σε «ζώνες πίεσης» περιορίζονται είτε σύμφωνα με το ποσοστό του γενικού πληθωρισμού ή στο 2% ετησίως, όποιο είναι χαμηλότερο.

Ωστόσο, ο έλεγχος των ενοικίων δεν πρέπει να αποτελεί μια μακροπρόθεσμη ή μοναδική επιλογή. Χωρίς επαρκές δημόσιο απόθεμα κατοικιών που θα διατίθενται προς ενοικίαση, χωρίς αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης και των Ευρωπαϊκών προγραμμάτων για ανακαίνιση χιλιάδων κατοικιών, χωρίς οικοδόμηση κατοικιών σε ζώνες ευκαιριών ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη σε περιοχές που χρειάζονται οικονομική ώθηση· Εν ολίγοις: χωρίς ολοκληρωμένη δημόσια πολιτική στέγασης το πρόβλημα θα παραμένει.

Με ένταξη για ανακαίνιση μόλις 100 κατοικιών στο Ταμείο Ανάκαμψης όταν άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Πορτογαλία, έχουν εντάξει 26.000 και χωρίς κανένα μέτρο ελέγχου ενοικίων σε εφαρμογή, το κοινωνικό δικαίωμα της στέγασης μοιάζει είδος σε απειλή.